راست گفتن ابلیس ضمیر خود را به معاویه

 از بن دندان: به رضا و رغبت، از روى طاعت، لیکن در اینجا به قرینه مقام «از روى راستى» معنى مى‏دهد.

شکیبیدن از چیزى: آرام یافتن از آن.

غَبین: سست خو، ضعیف راى معنى شده است. لیکن ظاهراً «غبین» در این جا به معنى مصدرى «مغبون بودن» و «زیان بردن» به کار رفته است.

( 2776) بالاخره از روى رغبت مصمم براست گویى شده گفت براى آن بیدارت کردم‏. ( 2777) که بنماز جماعت برسى و در صف جماعت پیغمبر (ص ع) حاضر شوى‏. ( 2778) چرا که اگر دیر مى‏شد. ( 2779) و از این ضررى که بتو رسیده بود چشمانت گریان مى‏شد. ( 2780) البته هر کسى بیک طاعت و عمل خیرى رغبت دارد و مشتاق است و ساعتى از آن دست نمى‏کشد . ( 2781) آن متضرر شدن و افسوس خوردن باندازه صد نماز بود و روشنى آن نیاز قابل مقایسه با نماز نبود .

شیطان از سر خلوص و راستی گفت: من تو را برای نماز بیدار کردم تا به نماز جماعت برسی و پشتِ سر پیامبر عالی‌مقام قرار گیری، زیرا اگر وقت نماز سپری می‏شد این دنیا در نظرت تیره و تار و بی‌فروغ می‌گشت. به سبب فوت نمازِ جماعت احساس غبن می‏کردی، زیرا کسی که از عبادت احساس لذت می‏کند، نمی‏تواند لحظه‏ای بر آن صبر کند. چنین احساس زیان و دردی معادل صد نماز است. نماز کجا و نور و فروغ آن احساس درد و نیاز کجا! بزرگان اهل معرفت نماز را نزدیک‌ترین راه به حضرت حق‌تعالی می‏دانند، ولی اصالت نماز را به روح آن می‏دانند. لاهیجی می‏گوید: تا سالک از خودی خود به‌ کلی فانی نشود وصول حقیقی دست ندهد:

در عین حال حفظ قالب و رسوم ظاهری نماز را نیز مورد تأکید قرار داده‏اند؛ چنان‌که عزالدین محمود کاشانی می‌گوید: در صورت صلوة، سرّ عبادتِ جمیع ملائکه درج است، چه بعضی از ملائکه آنند که پیوسته در رکوع باشند و بعضی پیوسته در سجود و بعضی در قیام و بعضی در قعود.