فوت شدن ِدزد به آواز دادن ِآن شخص صاحب خانه

را که نزدیک آمده بود که دزد را دریابد و بگیرد 

 معرفت شهودی و استدلالی

 وثاق: یعنی خانه، اتاق. محوطه

خوى: عرق.

در خوی انکند: یعنی به عرق انداختن. لذا رنج دویدن باعث شد تا او عرق کند.

اندر جهیدن: حمله بردن.

دریافتن: گرفتن، دستگیر کردن.

گشتن: باز گردیدن.

باشد: شاید، بُود که.

رفتن بر کسى: به زیان او شدن.

دست زدن: تجاوز کردن.

گردیدن: باز گشتن.

بر من رود: یعنی بر سرم می‌آید، این اتفاق تکرار می‏شود.

نَدَم: پشیمانى.

شفقت: مهربانى، دل سوزى.

زن بمزد: قرمساق، دیوث.

قلتبان: قواد، قرمساق، مردی است که به حفظ ناموس خود مقید نیست.

حقیقت یافتم: کنایت از آن که به دزد رسیده بودم.

ژاژ: سخن بیهوده و چرند است.

چه بود نشان: نشان به چه کار مى‏آید .

مولانا برای بیان فرق بین معرفت شهودی و استدلالی، تمثیلی را بازگو می‏کند. شخصی درخانه‌اش با دزدی روبه‌رو شد. همین‌که دزد او را دید پا به فرار گذاشت. صاحب‌خانه به تعقیب او پرداخت و آن‌قدر دوید که بالأخره چیزی نمانده بود که دستش به او برسد. در این گیرودار، دزد دیگری که هم دست او بود از جانب دیگری فریاد زد: آهای دزد!! صاحب‌خانه خیال کرد سارقی در آن‌جاست و ممکن است به زن و بچه‌اش حمله کند، به طرف صدا بازگشت و پرسید: چه خبر است؟ دزد کو؟ صدا کننده به او گفت: بیا ردّ پای آن دزد را به تونشان بدهم. این ردّ پا را بگیر و برو تا به دزد برسی. صاحب‌خانه از شنیدن این حرف، غضبناک شد و نهیب زد: ای احمق چه می‏گویی؟ من خود دزد را پیدا کرده بودم و نزدیک بود او را بگیرم، ولی به هوای داد و فریاد تو رهایش کردم، حالا تو به من می‏گویی ردّ پایش این‌جاست!! در این حکایتِ تمثیلی، مولانا میان معرفت شهودی و معرفت استدلالی مقایسه‌ای می‏کند. صاحب‌خانه در این حکایت، کنایه از سالکانی است که مراحل سلوک را تا منزل شهود طی کرده‏اند و آن دزدی که صاحب‌خانه را صدا می‏کند کنایه از علمای کلام و جدل‏اند که عمر گران‌بها را به آثار و نشانه‏ها تلف می‏کنند و به حقیقت، راه نمی‏‏برند. آن دزد، کنایه از حقیقت است. اما در شرح انقروى آمده است: دزد نخست شیطان است که در دل سالک راه مى‏یابد، و سالک مى‏کوشد تا بر وى مسلّط شود. هنگامى که نزدیک است او را مقهور کند و به حق رسد، آنان که اسیر عالم صورت‏اند پندارند وى به ضلالت افتاده است، او را به خود مى‏خوانند. او پى آنان مى‏رود و حقیقت حال را جویا مى‏شود آنان وى را به نشانه‏ها رهبرى مى‏کنند. سالک مى‏گوید من حقیقت حال را یافته بودم، نشانم به چه کار است؟ ولى روشن است که این تأویل براى بیتهاى بالا تکلّفى است. مولانا چنان که عادت اوست به مناسبت داستان پیشین، این داستان را مى‏آورد تا نشان دهد که شیطان با وسوسه‏هاى خود پیوسته در پى راه زدن آدمى است، و اگر به خواهد از یک بند آن به جهد به بند دیگرى گرفتارش مى‏سازد.