فریفتن منافقان پیغامبر را علیه السّلام تا به مسجد ضرارش برند

فریفتن: در این عبارت به معنى قصد فریب است. منافقان رسول را نفریفتند، بلکه به زعم خود قصد فریفتن او کردند، و بیتهاى بعد مؤید این معنى است.

فسون: افسون. فسون خواندن: سخنان فریب آمیز گفتن.

رخش: نام اسب رستم، که هر اسب تیز رو و قوى را بدان همانند کنند.

رخش راندن"در کاری، یعنی مهارت و قدرت نشان دادن.

دستان: مکر و حیلت.

حِیَل: جمع حیلت، و «رخش دستان و حیل» اضافه مشبه به است به مشبه.

یاد کردن شکر: سپاس گفتن، و در اینجا کنایت از اعتراض نکردن، دروغ آنان را آشکار نساختن است.

شیر موی: حیله و نفاق سخنان فریبنده و دل‌نشین آنهاست.

موى را نادیده گرفتن و شیر را شاباش گفتن: کنایه از ظاهر سخنان آنان را گوش دادن، و بر مکر درونى آنان خرده نگرفتن.

بر شما من از شما مشفق‌ترم: برگرفته است از آی?:«النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ...»:پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است؛ [1]. ونیز حدیث «أَنَا أولَى بِالمُؤمِنِینَ مِن أنفُسِهِم فَمَن تُوُفِّىَ مِنَ المُؤمِنینَ فَتَرَکَ دَینًا فَعَلَىَّ قَضاءُهُ وَ مَن تَرَکَ مالاً فَلِوَرَثَتِهِ: من بر مؤمنان از آنان اولى‏ترم هر که از مؤمنان بمیرد و وامى داشته باشد بر من است که آن وام گزارم و اگر مالى بنهد از آن وارثان اوست.»[2]

من نشسته بر کنار آتشى: برگرفته است از حدیث «مَثَلِى وَ مَثَلُکُم کَمَثَلِ رَجُلٍ أوقَدَ ناراً فَجَعَل الجَنادِبُ وَ الفِراشُ یَقَعنَ فِیها وَ هُوَ یَذُبُّهُنَّ عَنها وَ أنَا آخِذٌ بِحُجَزِکُم عَنِ النّارِ وَ أنتُم تَفلُتُونَ مِن یَدِى: داستان من و شما همچون مردى است که آتش افروزد و ملخها و پروانه‏ها در آن آتش بیفتند و او آنها را از آتش دور سازد و من کمرگاههاى شما را مى‏گیرم تا در آتش نیفتید، و شما از دست من مى‏گریزید.»[3] و این حدیث با مختصر اختلاف در الفاظ، در کتابهاى معتبر حدیث دیده مى‏شود.

( 2859) این اشخاص برسول خدا (ص ع) فسون‏ها خواندند از رخش رستم و نیرومندى صحبت مى‏کردند. ( 2860) آن پیمبر مهربان جز تبسم و عطوفت و اظهار نشانه قبول چیزى اظهار نفرمود. ( 2861) از آن جماعت تشکر فرموده و کسانى را که تقاضا مى‏کردند شاد فرمود. ( 2862) مکر و حیله آنها بنظر حضرت مى‏آمد چون موى که در شیر باشد. ( 2863) ولى آن حضرت موى را ندیده گرفته و شیر را تمجید مى‏فرمود. ( 2864) صد هزاران موى مکر و فریب داشتند که از همگى چشم پوشى فرمود. ( 2865) آن دریاى کرم راست مى‏فرمود که من بشما از خودتان مهربانتر هستم. ( 2866) من در کنار آتش نشسته‏ام که شعله‏هاى آن سوزان است‏. ( 2867) و شما چون پروانه بطرف آتش مى‏روید و هر دو دست من براندن پروانه‏ها مشغول است.

پیامبر(ص) از سخن‏های مهرآمیز آنها تشکر می‏کرد و مکر و فریب آنها را نادیده می‏گرفت و چشم می‌بست. مولانا می‏گوید: پیامبر، آن دریای بزرگواری، به حقیقت راست گفت که من نسبت به شما از خودتان مهربان‌ترم.