|
شب چراغت را فتیلِ نو بتاب |
|
پاک دان زینها چراغ آفتاب |
|
اه که چون دلدار ما غم‌سوز شد |
|
خلوت شب در گذشت و روز شد |
|
جز به شب جلوه نباشد ماه را |
|
جز به درد دل مجو دل‌خواه را |
د/2 ب/1850 ببعد
هنگام شب، فرصت را غنیمت شمار و چراغ خانه دل را با راز و نیاز، فتیله‌‌ای نو بگذار و پرتو خورشید حقیقت را از همه این ابزار و اسباب مادی پاک و منزّه بدان. خلوت شب، هنگام راز و نیاز با معشوق حقیقی و وقت خلوت نمودن سالک با خودش است که در این خلوت، حضرت حق بر او تجلی می‌کند و انیس او می‌شود. اما اگر دلدار، غم را بسوزاند و نابود کند، این حالت از میان می‌رود و ما دوباره به روز و زندگی عادی باز می‌گردیم. مولانا می‌گوید: ماه تنها در شب می‌تابد و جلوه می‌کند؛ پس جز با درد دل نباید به دنبال محبوب برآیی.
|
آب رحمت بایدت رو پست شو |
|
وانگهان خور خمر رحمت مستشو |
|
رحمت اندر رحمت آمد تا به سر |
|
بر یکی رحمت فرو مای ای پسر |
|
چرخ را در زیر پا آر ای شجاع |
|
بشنو از فوق فلک بانگ سماع |
|
پنبه‌ی وسواس بیرون کن زگوش |
|
تا به گوشت آید از گردون خروش |
|
پاک کن دو چشم را از موی عیب |
|
تا ببینی باغ و سروستان غیب |
|
دفع کن از مغز و از بینی زکام |
|
تا که ریح الله در آید در مشام |
|
هیچ مگذار از تب و صفرا اثر |
|
تا بیابی از جهان طعم شکر |
|
داروی مردی کن و عنین مپوی |
|
تا برون آیند صد گون خوب‌روی |
|
کنده‌ْ تن را ز پای جان بکن |
|
تا کند جولان به گردت انجمن |
|
غل بخل از دست و گردن دور کن |
|
بخت نو در‌یاب در چرخ کهن |
د/2 ب/1944 ببعد
موضوع سخن، گسستن از دلبستگی‌ها و وابستگی‌های این جهانی و مظاهر مادی و پیوستن به معنویات و مقامات روحانی است که تا از آن دل نکنی به این دلدار نرسی. «آب رحمت» یعنی اگر به آب رحمت نیاز داری، خود و زندگی این جهانی را خوار و کوچک شمار. «خمر رحمت» حق، است و باید ما را غرق در خود کند. «فروآمدن» در این‌جا، یعنی قانع شدن و بسنده کردن. «چرخ را در زیر پا آوردن» یعنی به فراتر از عالم ماده اند‌یشیدن. در این مرتبه است که انسان در عرش الهی آواز می‌شنود. بنابراین زندگی این جهانی و ارزش‌های مادی را باید ناچیز بدانی تا هستی حقیقی و معرفت حق را دریابی. تا وقتی که حجاب‌‌ها و پرده‌های نفسانی بر گوش باطن آدمی کشیده شده باشد، نمی‌تواند بانگ غیبی را بشنود؛ لذا مولانا می‌گوید: از گوش جان، پنبه وسواس شیطانی را برون کن تا از آسمان، سروشی پر خروش به گوش تو رسد. دو چشمت را از موی عیب پاک کن تا باغ و بوستان عالم غیب را مشاهده کنی. تا وقتی سالک، چشم دل خود را از معایب نفسانی پاک نکرده باشد، نمی‌تواند باغ معارف و بوستان اسرار غیب را مشاهده کند. زکام خواهش‌های نفسانی را از مغز و بینی‌ات بزدای تا نسیم جان‌بخش الهی به مشام تو برسد. تب و صفراهای باطنی، ذائقه درونی انسان را مختل می‌سازد و نمی‌تواند طعم شیرین حقایق را بچشد. به مرتبه اهل‌الله و مردان حق واصل شو تا صد نوع از حقایق بکر و عروسان روحانی برای تو خود‌نمایی کنند. «جولان جان به گرد انجمن» یعنی در جمع دوستان اهل راز، که در آن‌جا جان در بند نیازهای تن نیست و آزادانه جولان می‌کند.
|
ترس و نومیدی‌ات دان آواز غول |
|
می‌کشد گوش تو تا قعر سفول |
|
هر ندایی که تو را بالا کشید |
|
آن ندا میدان که از بالا رسید |
|
هر ندایی که تو را حرص آورد |
|
بانگ گرگی دان که او مردم درد |
|
این بلندی نیست از روی مکان |
|
این بلندی‌هاست سوی عقل و جان |
د/2 ب/1961 ببعد
ترس از نداشتن، صدای شوم نفس است که مانند آواز غول، رهروان را می‌ترساند و گمراه می‌کند و به پستی (سُفول) می‌کشاند. «بالا» عالم معنا و عالم غیب است و این بلندی، بلندی جسمی و ظاهری نیست؛ بلکه کمال روح و عقل است که به روح مطلق و عقل کل، پیوند می‌یابد.
|
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |
