امتحان ِهر چیزى تا ظاهر شود خیر و شرّى که در وى است

 جویندهْ معرفت باید همیشه در حال جست‌وجو و پژوهش باشد

انسان و چالش‌های روحی روانی

سقف نور: استعاره از آسمان.

هَل مِن فُطُورٍ: آیا نقصانى است؟ برگرفته است از آیه فَارْجِعِ اَلْبَصَرَ هَلْ تَرى‏ مِنْ فُطُورٍ: پس باز گردان دیده را آیا شکافهایى مى‏بینى.» [1]

          چون شکافم آسمان را در ظهور             چون بگویم هَل تَرَى فِیها فُطُورٍ

3629 / د /1

پالودن: صاف کردن، سره را از ناسره برون آوردن.

عوارض: (جمع عارضه) اختلافهایى که در فصل‏هاى گوناگون پدید مى‏آید و موجب دگرگونى در رستنیها مى‏شود.

لعل وسنگ: روییدنی ها یا مخلوقات نیک وبد است.

دُژَم: تیره، سیاه، غمگین، بدحال.

 ( 2958) از این سقف نور بیک نظر قانع مشو بلکه بارها نظر کن و ببین آیا شکافى و نقصى در آن وجود دارد؟ . ( 2959) چون بتو فرمود که باین سقف قشنگ‏ با دقت چون یک نفر عیب جو نگاه کن‏. ( 2960) آیا مى‏دانى که بهمین زمین تیره چقدر باید نگاه کنى و با تمیز و بقصد پسند بنگرى‏ . ( 2961) و تا صاف را از درد جدا سازى و صاف کنى عقل تا چه اندازه باید رنج ببرد؟ . ( 2962) باید سرماى زمستان و سوز خزان و آب تابستان و خنده بهار. ( 2963) و بادها و ابرها و رعدها و برقها امتحانها بکنند تا این عوارض آن چه را در زمین نهفته شده جدا سازند و ظاهر نمایند. ( 2964) تا زمین تیره رنگ آن چه در گریبان پیراهن خود از لعل و سنگ نهفته است ظاهر سازد. ( 2965) و آن چه را این خاک افسرده از دریاى کرم و خزانه حق دزدیده است‏.

 مولانا می‌گوید: جویندهْ معرفت باید همیشه در حال جست‌وجو و پژوهش باشد و هر نیک و بدی را بیازماید و امتحان کند و این یک پیام قرآنی است. این‌که در دو آیهْ پیاپی قرآن، بر این قضیه تأکید می‌کند و می‌گوید: به این آسمان بارها نگاه کن. ببین آیا شکافی در آن هست؛ آیا این آفرینش درآن عیبی دارد؟

مولانا در یک نتیجه گیری از بحث می‌گوید: اگر وقتی پروردگار می‌گوید اگر در این آسمان روشن عیبی هست بگو؛ پس در مورد "زمین تیره"، جهان خاکی و ما خاکیان، به مراتب بیشتر باید دقت کرد تا بتوانیم نیک و بد را بشناسیم و هم‌چون مرد عیب‌جو باید نگاه کرد و آزمود. مولانا به نکتهْ دیگری اشاره می‌کند و آن این‌که تحولات طبیعی جهان هم خود امتحانی است و گویی پروردگار، با سرمای زمستان و گرمای تابستان، با باد و ابر و برق، زمین را می‌آزماید تا روشن شود که موجودات این جهان، چه عوارض یا فرق‌هایی دارند.