بخشنده نادان نزد خدا از پارسای بخیل، محبوب تر است. [رسول خدا صلی الله علیه و آله]
عرشیات
شرح وتفسیر مثنوی دفتردوم(316)
یکشنبه 94 تیر 28 , ساعت 10:45 صبح  

راه های سلوک راه حق: مجذوب سالک وسالک مجذوب

 

( 3010)گفت آن صادق مرا بگذاشتی

 

تا به اکنون پاس من می‌داشتی

( 3011)گفت تا اکنون فسوسی بوده‌ام

 

وز طمع در چاپلوسی بوده‌ام

( 3012)این زمان هم درد تو گشتم که من

 

در طلب از تو جدا گشتم به تن

( 30130)از تو می‌دزدیدمی‏ وصف شتر

 

جان من دید آن خود شد چشم‌پر

( 3014)تا نیابیدم نبودم طالبش

 

مس کنون مغلوب شد زر غالبش

( 3015)سیّآتم شد همه طاعات شکر

 

هزل شد فانی و جد اثبات شکر

( 3016)سیّآتم چون وسیلت شد به حق

 

پس مزن بر سیّاتم هیچ دق

( 3017)مر تو را صدق تو طالب کرده بود

 

مر مرا جد و طلب صدقی گشود

( 3018)صدق تو آورد در جستن تو را

 

جستنم آورد در صدقی مرا

( 3019)تخم دولت در زمین می‌کاشتم

 

سخره و بیگار می‌پنداشتم

( 3020)آن نَبُد بیگار کسبی بود چست

 

هر یکی دانه که کشتم صد برست

( 3021)دزد سوی خانه‌ای شد زیر دست

 

چون در آمد دید کان خانه‌خودست

 

 آن صادق: همان خداجوی حقیقی است، مقلد به خداجوی حقیقی می‏گوید: من تاکنون ادای تو را در می‏آوردم یا خود را دست انداخته بودم.

فسوسى: مسخره، مسخره کننده.

چشم پُر: یعنی بی‏نیازی و استغنای مردِ ره یافته، سیر.

مس: در اینجاهمان تقلید است

 مس مغلوب شد: تقلید به تحقیق بدل گشت.

زر: خداجویی صادقانه و حقیقی است.

سیئات: بدی‌ها و تقلید یا ادعای دوستی حق است که گاه به وصال حق می‏انجامد.

سیّئاتم طاعات شد: برگرفته است از آیه «إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُولئِکَ یُبَدِّلُ اَللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اَللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً: مگر کسى که توبه کرد و گروید و کار نیک کرد. اینان خدا گناهانشان را به (کار) نیک بدل مى‏کند و خدا آمرزنده مهربان است.»[1]

هَزل: کنایه از تقلید.

دَق: طعنه.

دق زدن: یعنی سرکوفت زدن و تحقیر کردن.

جد: کنایه از تحقیق.

سُخره و بیگار: کار بی‌مزد است.

 ( 3010) آن راستگو گفت چرا اکنون مرا تنها گذاشتى تو تا کنون همیشه پاس مرا مى‏داشتى‏. ( 3011) گفت من تا کنون در آه بوده و از روى طمع چاپلوسى مى‏کردم‏. ( 3012) حالا هم درد تو شدم که بتن از تو جدا گردیدم‏. ( 3013) من تا کنون وصف شتر را از تو مى‏دزدیدم اکنون من چشم جانم باز شده و شتر خود را دیده چشمم پر گردید و طمع از میان رفت‏. ( 3014) تا پیدا نکردم طالب نبودم اکنون زر بر مس غلبه کرده و راست به دروغ فائق آمده است‏. ( 3015) اکنون شکر مى‏کنم که گناهانم بطاعت بدل شده و هزل من فانى و جدم اثبات گردید. ( 3016) اکنون دیگر ببدى‏هاى من طعنه مزن چرا که وسیله رسیدن بحق گردید. ( 3017) صدق تو تو را طالب کرده بود ولى مرا جدیت و کوشش صدق و راستى آورد. ( 3018) صدق تو تو را وادار بطلب نمود ولى طلب من مرا بصدق رسانید. ( 3019) من در زمین تخم دولت کاشته و گمان مى‏کردم که به سخره و بیگار گرفته شده‏ام‏. ( 3020) ولى بالاخره معلوم شد بى‏کار نبوده و کار درستى بوده و هر دانه که کاشتم صد دانه براى من روئید. ( 3021) دزد بیک خانه‏اى رفت و چون بیرون آمد دید که خانه خودش است‏.

 

مولانا می‏گوید: جویندگان حقیقت در زندگی ظاهری ممکن است دور از یک‌دیگر باشند، اما هم‌درد و همراه یکدیگرند. در ادامه مولانا در چند بیت، دو وجه سلوک راه حق را چنین بیان می‏کند: بعضی از رهروان حق صادقانه قدم در سلوک می‏گذارند و با مجاهده و ریاضت و جدّ و طلب به سرمنزل می‏رسند و از آغاز راه جذبه حق و عنایت او آنها را به بالا می‏کشاند. بعضی دیگر ریاضت و طلبی دارند که صادقانه و همراه با جذبه و عنایت حق نیست. گروه دوم اگر مشمول عنایت شوند سالک مجذوب‌اند. گروه اول که از ابتدا مجذوب عنایت الهی شده‏اند مجذوب سالک‌اند. در واقع منشأ این دوگونه بودن در این است که مجاهده بر مشاهده تقدم یابد یا مشاهده بر مجاهده. مولانا هر دو گروه را به شرط عنایت و موافقت مشیت الهی، قرین توفیق می‏داند.



[1] -   فرقان،آیه 70

 


نوشته شده توسط محمدرضا افضلی | نظرات دیگران [ نظر] 
درباره وبلاگ

عرشیات

محمدرضا افضلی
تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد ....
اوقات شرعی
فهرست اصلی
بازدید امروز: 512 بازدید
بازدید دیروز: 514 بازدید
بازدید کل: 1402138 بازدید

شناسنامه
صفحه نخست
پست الکترونیک
پارسی بلاگ
فهرست موضوعی یادداشت ها
دین . عرفان . مثنوی .
نوشته های پیشین

اردیبهشت 92
خرداد 92
تیر 92
مرداد 92
شهریور 92
مهر 92
آبان 92
آذر 92
دی 92
بهمن 92
اسفند 92
فروردین 93
اردیبهشت 93
خرداد 93
تیر 93
مرداد 93
شهریور 93
مهر 93
آبان 93
آذر 93
دی 93
بهمن 93
اسفند 93
فروردین 94
اردیبهشت 94
خرداد 94
تیر 94
مرداد 94
شهریور 94
مهر 94
آبان 94
آذر 94
دی 94
بهمن 94
اسفند 94
فروردین 95
اردیبهشت 95
خرداد 95
تیر 95
مرداد 95
شهریور 95
لوگوی وبلاگ من

عرشیات
لینک دوستان من

معماری نوین
اشتراک در خبرنامه

 
لیست کل یادداشت های این وبلاگ

شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(222)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(221)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(220)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(219)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(218)
[عناوین آرشیوشده]