دل مرد خدا، مسجد است:

 بر در این خانه: یعنی بر درگاه حق یا بر در خانهْ هستی که در آن، جز پروردگار، هیچ‌چیز وجود حقیقی ندارد.

مسجدِ درون اولیا: کنایه از دل آنان که محل یاد خداست.

تا دل مرد خدا...:

          گر زنى بر نازنین‏تر از خودت             در تگ هفتم زمین زیر آردت‏

          قصّه عاد و ثمود از بهر چیست؟             تا بدانى کانبیا را نازکى است‏

3307- 3306/ د / 1

اهل دل: یعنی مردان حق و اهل معنا.

جسم دیدند آدمی پنداشتند: اشاره به آیه واقعه در سوره یس که مى‏فرماید «قالُوا ما أَنْتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُنا » یعنى گفتند شما هم نیستید جز یک بشرى مثل ما.[1]

قرن: برگرفته است از آیه‏هاى قرآن کریم، از جمله: «وَ کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ.»[2]

تو: خطاب به همهْ بنی‌آدم است.

 ( 3119) اگر مى‏دانند که در این خانه چه کس منزل دارد بر در این خانه این گستاخى از چیست؟ . ( 3120) اینها ابلهانند که باهل دل جفا کرده و بمسجد تعظیم مى‏کنند . ( 3121) بگو اى خرها آن حقیقت و این مجاز است مسجدى جز دل سروران وجود ندارد . ( 3122) آن مسجدى که در دل اولیا است سجده‏گاه تمام عالم بوده و آن جا منزلگاه خداست‏ . ( 3123) هیچ قومى را خدا رسوا نکرده مگر اینکه از آن قوم دل مرد خدا بدرد آمده باشد . ( 3124) آنها اینها را جسم دیده و آدمى مثل خود دانستند و با آنها جنگ و ستیز آغاز کردند . ( 3125) اخلاق همان مردمان پیش در تو هم هست چرا نمى‏ترسى که تو همان باشى‏. ( 3126) چون همه آن نشانیها در تو موجود است وقتى تو از آنها بودى دیگر از کجا رستگار خواهى بود.

ذات حق با معیار و میزان ما شناخته نمی‏شود، زیرا ما به چیزهایی می‏توانیم بیندیشیم که دنیایی و فناپذیر است. مولانا اشارهْ ناگوار به سرنوشت اقوام پیشین، مانند قوم نوح و قوم لوط می‏کند که دل انبیای حق را به درد آوردند و رسوای جاودان شدند.