بوی معرفت و بهره‌مندی از صاحبدلان عارف

دل نگه داشتن: کنایه از خود را پائیدن، خیال بى‏هوده به دل راه ندادن.

بى‏حاصل: تعلیم نیافته، ناقص، ره به جایى نبرده.

صاحب دل: یعنی مردان راه حق؛عارف آگاه که بر دلها اشراف دارد.

اهل تن: دنیا پرستان، که اسیران زندگی مادی‌اند، آنان که ظاهر را رعایت مى‏کنند.

ساتر: پوشیده.

سرایر: جمع سریره: درون، نهاد.

فاطِن: آگاه.

فاطن بر سرایر: یعنی مشرف بر باطن دیگران و آگاه از دل‌ها.

 ( 3227) شیخ از اندیشه او با خبر گردید بلى شیخ مثل شیر است و دلها چون بیشه که از همه جاى آن با خبر است‏. ( 3228) مثل خوف و رجا همواره در دلها در گردش است و چیزى بر او از اسرار دلها پنهان نمى‏ماند . ( 3229) اى مردم بى‏حاصل در حضور صاحب دلان دل را مؤدب داشته و از خیالات بد باز دارید . ( 3230) در پیش اهل تن ادب در ظاهر است چرا که خداوند چیزهاى نهانى را از آنها پوشیده داشته‏ . ( 3231) ولى در نزد اهل دل ادب باطنى لازم است که دل آنها اسرار نهانى را در مى‏یابد .

در این ابیات مولانا می‌گوید: مردان حق بر دل‌های دیگران اشراف دارند و از اسرار درون آنها آگاهند. تشبیه به «رجا و خوف» از این نظر است که احوال باطنی، حد و مرز نمی‌شناسد و اگر به دل راه یابد همه دل را تصرف می‌کند. این ابیات هشداری است براى کسانى که شکوه و بزرگى را در ظاهر مردم مى‏بینند. صاحبان قدرت و مکنت را حرمت مى‏نهند و ژنده پوشان بریده از خلق و پیوسته به حق را تحقیر مى‏کنند.

          هر که باشد شیرِ اسرار و امیر             او بداند هر چه اندیشد ضمیر

          هین نگه دار اى دل اندیشه خو             دل ز اندیشه بدى در پیشِ او

3029- 3028 / د / 1