چرادر حضور مردان حق، ادب باطنی و قلبی نداری؟

حَطَب: هیزم.

فِطنَت: یعنی زیرکی و تیزهوشی .

حدث در روى مالیدن: کنایه از دل ناپاک و اندیشه نادرست داشتن و بى‏ادبى کردن.

اللّهى: منسوب به اللّه. ماهیان و دیگر جانداران و همه موجودات مسخّر فرمان حق‏اند.

بعض شارحان «ماهیان اللّهى» را «ماهیان دریاى غیب و عالم معنى» گرفته‏اند، و بعضى «فرشتگان» نوشته‏اند. مى‏توان گفت در اثر تصرف شیخ، پرسنده به عالمى دیگر رفته و حقیقتى را جز آن چه در ظاهر است دیده و دریا و ماهیان الهى را در آن حالت مشاهده کرده است.

با حضور آیی: یعنی با اعتقاد و علاقه می‌آیی.

نشینی پایگاه: یعنی افتادگی می‌کنی و در پایین مجلس می‌نشینی.

مُلک حقیر: حکومت دنیایی و در این‌جا اشاره به فرمانروایی بلخ است.

 ( 3232) تو بعکس رفتار مى‏کنى براى حب جاه پیش کوران با حضور دل آمده پائین مجلس مى‏نشینى‏ . ( 3233) و پیش بینایان بى‏ادبانه رفتار مى‏کنى و بهمین جهت است که هیزم آتش شهوت شده همى‏سوزى‏ . ( 3234) چون نور هدایت را در نیافته و فطانت دریافت آن را ندارى براى کوران سر و صورت خود را جلا مى‏دهى‏ . ( 3235) و در پیشگاه بینایان با صورتى آلوده و چرکین حاضر شده و با چنین حالت گندیده به آنها ناز هم مى‏فروشى‏. ( 3236) شیخ فوراً سوزن را بدریا افکند پس از آن با صداى بلند سوزن را طلبید. ( 3237) در این حال دیده شد که صد هزاران ماهى الهى هر یک سوزنى از زر ناب بر دهان‏. ( 3238) سر از دریا بر آورده عرض کردند اى شیخ سوزنهاى حق را بگیر. (- ابراهیم عرض کرد بار الها سوزن خود را خواستم با فضل و کرم خود آن را بمن بنما. ()در این وقت ماهى دیگرى از دریا سر بر آورده سوزن خودش را تقدیم نمود. ( 3239)پس از آن شیخ رو بامیر نموده گفت اى امیر اکنون بگو ملک دل که من اختیار کرده‏ام بهتر است یا ملک حقیر دنیا؟.

در ابیات بالا صحبت از این بود که نزد عارفان و آگاهان باید ادب نگه‌داشت. در این‌جا روی سخن به اسیران دنیاست که شما مردم، به عکس همین حرمت را برای دنیا‌پرستان اهل ظاهر نگه می‌دارید. مولانا می‌گوید: در حضور مردان حق، ادب باطنی و قلبی نداری و در نتیجه اسیر شهوات خود می‌شوی و می‌سوزی. معنای بیت این است: تو چون تیز هوشی نداری و نور هدایت حق نیز بر تو نتافته است، خود را برای کوران و موافق ذوق اهل دنیا می‌آرایی. در بیت بعد، آرایش ظاهر را مانند آن می‌بیند که کسی مدفوع بر روی خود مالیده باشد و می‌گوید: در نظر آگاهان کار تو چنین است و با این افتضاح فخر نیز می‌کنی.