بقیّه قصّه طعنه زدن آن مرد بیگانه در شیخ

دروجود انسان مومن مالامال ازعشق الهی است

 ژاژ: گیاهى است شبیه به دِرَمنه. گویند هر چند شتر آن را بخاید نرم نشود. سپس این واژه به معنى «گفتار بى‏هوده» به کار رفته است:

          این چه ژاژ است این چه کفر است و فشار             پنبه‏اى اندر دهان خود فشار

1728/ د 2

ژاژ لاییدن: یاوه گفتن، سخن بی‌ربط و مغرضانه را تکرار کردن،

کژ نگر: بد بین، که خلاف حقیقت نگرد.

عقل کاژ: کج اندیش.

فسق شب: مى‏توان فسق را اسم گرفت (فسق شب شیخ را بنگر)

نَعُوذ باللّه: پناه مى‏بریم بر خدا. لیکن در این بیت جمله فعلى در معنى وصفى (فاسق بد کار) استعمال شده.

غُر: (تو را هم چیزى مى‏شود)، و گویا این کنایتى بوده است نظیر: تو هم بله، تو هم سُم دارى، و مانند آن.

میزیدن دیو: یعنی ادرار می‏کند، میبدى نویسد: «گفته‏اند که این خمر معجون لعنت است. آن جوش، آواز دست شیطان است. چون دست دراز کند بجوشد، پس آب دهن در او اندازد تا تلخ گردد، پس بول در او کند تا بگندد آن مسکین که خمر مى‏خورد بول شیطان مى‏خورد...»[1]

شتابان ناشتاب: در شعر فارسى «ناشتاب» به معنى «ناشتا» آمده است و از آن «بامداد» مقصود است.

          یا بپرسیدم چه خوردى ناشتاب             تو بگویى نه شراب و نه کباب‏

718 / د / 6

غره‌ای: فریب خوده‌ای.

( 3413) آن شخص خبیث نسبت بشیخ سخنان بى‏مزه همى‏گفت البته کسى که کج بین باشد همیشه عقلش هم کج قضاوت مى‏کند . ( 3414) مى‏گفت من بر حال زشت او آگاهم او شرابخوار و بد و بد کار است‏ . ( 3416) شب مرید را پشت روزنه‏اى برد و گفت اکنون فسق و عیش شیخت را نگاه کن‏ . ( 3417) اکنون سالوس روز و فسق شب را مقایسه کن و ببین که شیخ تو روز چون محمد مصطفى (ص ع) و شب مثل ابو لهب است‏. ( 3418) روز عبد اللَّه نام دارد و شب جام بدست گرفته است‏ . ( 3419) مرید شیخ خود را دید که شیشه پر از مى در دست دارد گفت اى شیخ تو هم گفته‏هاى خود را زیر پا مى‏گذارى؟ . ( 3420) تو نبودى که مى‏گفتى که بجام شراب شیطان ناشتا مى‏شاشد. ( 3421) شیخ گفت جام مرا طورى پر کرده‏اند که چیزى و لو بقدر یک سپند در آن نمى‏گنجد؟. ( 3422) نگاه کن ببین اینجا ذره‏اى مى‏گنجد؟ این سخن که گفتى یک نفر مغرور کج شنیده است‏.

( 3423) این نه جام ظاهرى و نه شراب ظاهرى است این گمانها را در حق شیخ خود نکن‏. ( 3424) جام مى هستى شیخ است که در او بول شیطان نمى‏گنجد. ( 3425) این جام از نور حق پر و مالامال است آن که جام تنش را شکسته نور خالص است‏. ( 3426) نور خورشید اگر روى نجاستى بیفتد باز همان نور است و بچیزى آلوده نمى‏شود . ( 3427) شیخ گفت اینکه مى‏بینى جام مى نیست اى که منکر هستى بیا و آن را نگاه کن‏ . ( 3428) وقتى آمد و جام را دید معلوم شد عسل خالص است و از این اتفاق دشمن سرافکنده گردید . ( 3429) پس از آن شیخ بمرید خود گفت برو شراب پیدا کن و براى من بیاور . ( 3430) من مرض دارم و بعلت آن براى من عیبى ندارد . ( 3416) در موقع ضرورت هر مردارى پاک است و منکران ملعون‏ . ( 3431) مرید داخل خمخانه شده و از هر خمى قدرى مى‏چشید که شراب خوب براى شیخ تهیه کند . ( 3432) همه خمخانه‏ها را گردید و از خمها چشید ولى در هیچ یک شرابى ندید زیرا تمام خمهاى شراب پر از عسل شده بود . ( 3433) به مى فروشان گفت اى رندان این چه حالیست در هیچ خمى شراب نمى‏بینم‏ . ( 3420) رندان مى فروش که این حال را دیدند همگى گریان و نالان نزد شیخ آمدند . ( 3421) و گفتند اى شیخ بزرگوار تو بخرابات قدم گذاشتى و از قدوم تو مى‏ها همه تبدیل بعسل گردید . ( 3422) اى شیخ جلیل تو مى را تبدیل نموده از حدث پاک کردى جان ما را هم از خبث پاک کن‏ . ( 3423) بلى اگر تمام دنیا پر از خون گردد بنده خدا جز حلال چیزى نخواهد خورد [اشاره باین حدیث است که «لو کانت الدنیا دماً عبیطاً لا یکون قوت المؤمن الا حلالا» یعنى اگر دنیا پر از خون تازه شود مؤمن جز حلال چیزى نخواهد خورد]

 مرد عیب‌جوی بدگمان می‏گوید: در نزد، مردم شیخ یک مؤمن است و در خلوت، پناه به خدا، می گساری و عشرت می‏کند. مرد عیب جوی به شیخ می گوید: آیا تو نمی‌گفتی که در جام شراب، هر صبح، شیطان، شتابان ادرار می‏کند؟ شیخ در پاسخ این عیب جویی ها وقضاوت های ناحق می گوید: وجود مرا از عشق حق چنان پرکرده‌اند که به اندازهْ یک دانه اسپند، برای سخن دیگر یا وسوسهْ شیطانی جایی ندارم. آن‌چه از من سر می‏زند، عمل جسم و وجود مادی من نیست. بله جام در دست من است، اما این غیر آن باده‌نوشی است که به شما گفته‌اند.