برای اصلاح خود از رذایل نفسانی، به هدایت مردان حق نیاز داریم.

 پس رفتن: پشت سر رفتن، متابعت کردن.

چاه: یعنی گمراهی و گرفتاری.

جاه: رسیدن به معرفت و درک حقایق است.

دست خوش: «دستخوش باش، یعنى دستت را از نجاست و ناپاکى پاکیزه و طیّب کن تا بتوانى خمیر کنى؟» أنصِتوا: خاموش باشید، برگرفته است از آیه «وَ إِذا قُرِئَ اَلْقُرْءانُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا: چون قرآن خوانند گوش بدان نهید و خاموش باشید.»[1]

          پس شما خاموش باشید أنصِتُوا             تا زبانتان من شوم در گفت و گو

3692 / د /2

استفسار: طلب تفسیر، روشن کردن خواستن.

راسخى: استوارى، ثبات.

وا کشیدن: یعنی که تو را باز دارد یا منع کند، باز داشتن، باز گرداندن.

گل خوار گشتن: به معنای دنیا‌دوست؛ خودبین و اسیر جاه و مقام این جهانی است.

( 3468) وقتى پیمبر نیستى براه او برو تا از چاه خلاص شده بجاه برسى‏ . ( 3469) وقتى مى‏بینى شاه نیستى پس رعیت باش و چون کشتیبان نیستى کشتیرانى نکن‏ . ( 3470) چون کامل نیستى دکان تنها نگیر دست آموز باش تا خمیر و نرم شده بکمال برسى (- چون آزاد نیستى بنده باش اطلس مپوش و لباس ژنده در بر کن‏ . ( 3471) کلمه «أَنْصِتُوا» را بشنو و خاموش باش چون زبان حق نیستى گوش باش‏ . ( 3472) اگر هم چیزى مى‏خواهى بگویى بطور پرسش و استفسار بگو و با شاهنشاهان مسکین‏وار صحبت کن. ( 3473) کبر و کینه اولش از شهوت سرچشمه مى‏گیرد و رسوخ شهوت در انسان از عادت و تکرار آن است‏ . ( 3474) وقتى خوى بد در تو عادت شده و محکم گردید بکسى که تو را مى‏خواهد از آن خوى باز دارد خشمگین خواهى شد .( 3475) وقتى گل خوار شدى هر کس از گل خوارى منعت کند دشمن خود مى‏پندارى‏ . ( 3476) بت پرستان چون بابت خو گرفته‏اند دشمن کسانى هستند که از بت پرستى منعشان کند . ( 3477) ابلیس چون با سرورى خو گرفته بود آدم را از نفهمى حقیر دید . ( 3478) و گفت چه کسى از من بهتر است که تا مسجود چون منى واقع شود .

مولانا این چنین از قصه نتیجه‌گیری می‏کند که: ما همواره برای اصلاح خود از رذایل نفسانی، به هدایت مردان حق نیاز داریم. برای آن‌که خمیر مناسب و مستعد تعلیمات الهی باشی و وجودت حاصلی داشته باشد، باید در دست پیران نرم باشی. نظر به این آیهْ شریفه دارد که: هنگامی که قرآن خوانده می‏شود، بشنوید و خاموش باشید تا مشمول رحمت پروردگار شوید. با توجه به این آیه مولانا می‏گوید: تو هنوز باید سخن حق را از مردان حق بیاموزی. اگر هم اظهار نظر می‏کنی، باید به صورت پرسش و با ابراز کوچکی در برابر آنان باشد. مولانا به یک تحلیل روحی از مریدان گستاخ و بدبین می‏پردازد: مریدی که حد خود را فراموش می‏کند، شهوت مقام و حرص پیشوایی دارد.