بیان ِدعوی یی که عین ِآن دعوى گواهِ صدق خویش است

 عنایت حضرت حق لازم دریافت حقایق است

 معنى لان: معنى زار. گفتِ معنى لان: سخن سراسر معنى، سخن حقیقت.

دو دعوى: دعوى خویشاوندى و پیش او بودن.

پیشى: نزدیک بودن.

این دو دعوی: عبارتند از: من خویش تواَم و پیش توام(خویشی و پیشی).

فهم نیک: فهم زود یاب، فهم روشن.

دم: آواز.

نزدیک: نزد.

جهیدن: رسیدن.

بى‏الهام: ناآگاه. که خدایش نور معرفت نداده.

 ( 3588) اگر تو آشناى جان من باشى گفته من که قرین با معنى است ادعا محسوب نمى‏شود. ( 35749) اگر بگویم که من در این نصف شب پیش تو هستم یا بگویم تو از شب نترس زیرا که من خویش تو بوده و بیگانه نیستم‏. ( 3590) این دو دعوى پیش تو ادعاى صرف نیست بلکه عین حقیقت و معنى است چرا که صداى خویشاوند خود را مى‏شناسى‏. ( 3591) من پیش تو هستم و من خویش تو هستم دو دعوى بودند ولى هر دوى اینها در نزد فهم تو حقیقت و معنى بودند. ( 3592) نزدیکى صدا شاهد آنست که گوینده نزدیک و پیش تو است‏. ( 3593) لذتى که از شنیدن صداى خویشاوند مى‏برى گواهى مى‏دهد که این کس خویش تو است و بیگانه نیست‏. ( 3594) اما آن احمقى که از جهل صداى بیگانه را از آشنا تمیز نمى‏دهد. ( 3595) پیش او این گفتار ادعا است زیرا که جهل و عدم شناسائیش باعث مى‏شود که این گفتار را ادعا تلقى کرده و انکار کند.

سخن مولانا دنباله قصّه مریدی است که پرگویی خود را مناسب با درجه آگاهی خود می‌دانست. «آشنای جان» کسی است که با ما رابطه قلبی و باطنی دارد. معنای کلی ابیات این است که: برای درک سخن هر کس، شنونده باید آشنا و معتقد به او باشد. «احمق» کسی است که ادراک حقایق ندارد و به همین دلیل "بی‌الهام" می‌ماند؛ یعنی به باطن او آگاهی راه نمی‌یابد. او اهل حق را از اغیار باز‌نمی‌شناسد و همه را مدعی می‌شمارد.

مضمون محتوایی سخن مولانا در این ابیات این است که: برای دریافت حقیقتها ، لزوماً عنایت حضرت حق لازم است و گر نه پذیرفتن آن محال نماید، چنان که دعوى پیمبران و مردان خدا را آنان که با جانشان با آن دعوى آشنا بود، پذیرفتند، اما کسانى که از عنایت الهى بهره نداشتند منکرانشان گشتند.

 زیرک: کسی است که ادراک حقایق را دارد و در «اندرونش» نور حق می‌تابد و آواز مرد حق را می‌شناسد و سخن او را باور می‌کند.

امجد: به معنى بزرگوار و جوانمرد، بزرگوارتر‌، شایسته‌تر . چنین است در نسخه اساس، و احتمال مى‏رود «ابجدى» بوده است کنایه از ابجد دان باشد. و کاتب آن را درست ننوشته.

نظر: دید باطنی مرد حق است که از طریق آن حقیقت را می‌بیند.

واقعه: خواب.

صاحب واقعه: کسی است که دریافت‌ها و مشهودات غیبی، چیزی برتر از واقعیت‌های زندگی به او گفته است و روح او ادعا را از حقیقت باز می‌شناسد و در این‌جا کسی است که خواب دیده است.

زَرِّ کهن: زر قیمتی، طلایى که به علّت قدمت بهاى بیشترى یافته است. کنایت از گفتار پر ارزش.

( 3596) در صورتى که پیش آن زیرکى که دلش نورانى است این گفتار حقیقت و معنى بود. ( 3597) یک مثال دیگر مى‏زنیم اگر تازى زبانى بزبان تازى گفت که من زبان تازى مى‏دانم‏. ( 3598) اگر چه دعوى تازى دانستن مى‏کند ولى همین که بزبان تازى این دعوى را ادا کرد دعویش عین حقیقت و معنى است‏. ( 3599) یا اگر نویسنده‏اى روى کاغذ بنویسد که من نویسنده‏ام سواد دارم‏. ( 3600) این نوشته اگر چه ادعا است ولى همین نوشته شاهد معنى اوست‏. ( 3601) یا اگر صوفى اى بتو بگوید که تو دیشب بخواب سجاده بدوشى را دیدى‏. ( 3602) آن من بودم و آن چه در خواب بتو در شرح نظر خود گفتم‏. ( 3603) آن را گوش کرده و پیشواى هوش قرار ده‏. ( 3604) چون آن خواب و سخنانى که گفته شده بیاد تو آید معجز نویى شده و راز کهنه خواهد بود. ( 3605) اگر چه این سخن بدعوى مى‏ماند ولى جان صاحب واقعه آن را مى‏پذیرد و مى‏گوید بلى همین است‏.

مولانا در این ابیات مثال‌هایی می‌آورد که ادعا‌ست اما همه باور دارند که دروغ نیست. پس برخی دعوی ها خود عین حقیقت است، چون کسى دعوى دانستن زبانى کند و بدان زبان سخن گوید، آن دعوى عین حقیقت است، یا به گفته مولانا شب هنگام خویشاوندى که در کنار تو خفته است گوید من خویش تو و نزدیک تو هستم. شنیدن آواز او از نزدیک و آشنا بودن با صدا، هر دو دعوى وى را اثبات مى‏سازد. یا کسى تو را از خوابى که دیده‏اى خبر دهد و به تو گوید در خواب به تو چنین و چنان گفتم، باید آن چه را گفتم به کار بندى. یاد آورى آن خواب نیز حقیقتى است روشن و برهانى است بر صدق دعوى گوینده.