باز خوانی

پیام  عاشورا

 9- عزت‏ طلبى و شکست ناپذیرى‏ 

عزت نفس و کرامت روح و بزرگمنشى و رفتار بزرگوارانه از ویژگیهاى اخلاقى و انسانى است. این ویژگى اوج بخش در رشد و بالندگى انسان، پاکى و شایسته کردارى او، معنویت و عظمت روح و حق‏شناسى و قانون گرایى و قانونمدارى‏اش نقش سرنوشت ساز و معجزه‏آسایى دارد.

گر چه واژه عزت در فرهنگ فارسى به مفهوم آبرومندى و ارجمندى آمده است امّا در فرهنگ قرآن و خاندان رسالت به مفهوم اوج گرفتن به مرحله توانمندى معنوى و اخلاقى و عظمت روح و شکست ناپذیرى است.

این قدرت شگرف و شکست ناپذیر در مرحله نخست از ژرفاى جان و دل و گستره روح و قلب سرچشمه مى‏گیرد و پس از سر بر آوردن از رویشگاه و خاستگاه خویش، به تدریج در کران تا کران اندیشه و عقیده، زبان و قلم، دست و دیده، گفتار و کردار و برنامه‏ها و هدفهاى زندگى او تجلى مى‏یابد و آن گاه به او عظمت و شکوه و معنویت و شکست ناپذیرى مى‏بخشد.

کسى که به این ویژگى انسانى و معنوى آراسته گردید، دیگر خود را فراتر از سر ذلّت فرود آوردن در برابر حق ناشناسان و خودکامگان مى‏نگرد، فراتر از وقار متکبرانه، فراتر از فروتنى ذلیلانه، فراتر از ستم پذیرى و قبول خفّت، فراتر از برده منشى و دنباله روى کورکورانه، فراتر از بافتن و شنیدن چاپلوسى‏ها و تملق‏ها و ستایش‏هاى چندش آور و القاب پوشالى و پرطمطراق، فراتر از فرمانبرداریهاى چاکرمنشانه و اهانت آمیز، و فراتر از ضد ارزشهایى چون: ریا، سمعه، خود دوستى، حب مدح، عجب، بدگمانى، جدال، تملق، دنیاطلبى، حرص، حسد، غرور، تعصب، سخن چینى، کینه‏توزى، فریب، فخر فروشى، تجمل، دورویى، جاه‏طلبى، خشونت پیشگى و ...

مى‏خواهد.

به مرحله‏اى اوج مى‏گیرد که نه در برابر زر و زور نفوذ مى‏پذیرد و نه در برابر دجالگرى و نیرنگ و فریب؛ نه بیداد و ناروا و زورمدارى را تحمل مى‏کند و نه آن را به دیگران تحمیل مى‏کند و مى‏خواهد و نه مى‏تواند نظاره‏گر اسارت مردمى در چنگال این آفت‏هاى عزت‏کش و ذلت‏بار و خفت‏آور باشد و دم فرو بندد و با همه توان و مایه نهادن از جان، به آنان درس عزت نفس و کرامت روح و بزرگمنشى و آزادگى ندهد؛ نه هرگز! «1»

و حسین علیه السّلام بزرگ آموزگار این ویژگى انسانى و اخلاقى و درخشان‏ترین سمبل و نمونه این راه افتخار انگیز است و یکى از هدفهاى بلند نهضت عزت‏طلبانه‏اش، نفى ذلت و ذلت پذیرى و آن گاه عزت آموزى و عزت‏طلبى و نشان دادن راه آزادمنشى و آزادگى. براى نمونه:

1- آن حضرت بر سر دوراهى زندگى ذلت‏بار و مرگ آزادمنشانه و عزتمندانه، دومى را برگزید و به عصرها و نسل‏ها پیام داد که:

«الا و انّ الدّعى بن الدّعى قد رکزنى بین اثنتین بین السّلة و الذّلة هیهات من الذّله یأبى اللَّه ذلک لنا و رسوله و المؤمنون و حجور طابت و طهرت و انوف حمیّة و نفوس ابیّه من ان نؤثر طاعة اللّئام على مصارع الکرام ...»[1]

هان اى روزگاران! اى ترقى‏خواهان عصرها و نسل‏ها! بدانید که این فرومایه و فرزند فرومایه، اینک مرا میان دو راه و دو انتخاب قرار داده است: بر سر دو راهى ذلّت پذیرى و تسلیم خفّت‏بار در برابر فرومایگان و بیدادگران حاکم، و مرگ پرافتخار و با عزّت و سرفرازى. و چقدر دور است از ما که ذلّت و خوارى را برگزینیم. خدا و پیامبر او و ایمان آوردگان و دامانهاى مادران پاک و رگ و ریشه‏هاى پاکیزه و مغزهاى غیرتمند و جانهاى ستم ستیز و با شرافت، نمى‏پذیرند که ما فرمانبردارى فرومایگان و استبدادگران پست و رذالت پیشه را بر شهادتگاه رادمردان و آزادمنشان مقدّم بداریم.

و فرمود: « و اللَّه لا اعطیهم بیدى اعطاء الذّلیل و لا افرّ فرار العبید.» [2] نه! به خداى سوگند نه دست ذلّت به دست استبداد و انحصار خواهم نهاد و نه بسان بردگان ترسو از برابر آنان خواهم گریخت.

و قهرمانانه خروشید که:«و اللَّه لا اعطى الدنیّة من نفسى ابدا.»[3]

به خداى سوگند که من هرگز زیر بار پیمان خفّت‏بار استبدادگران نخواهم رفت.

10- توجه دادن به رسالت علم و عالم‏

هدف شکوهبار دیگر نهضت فرهنگ ساز و انسان پرور عاشورا توجه دادن علم و دانش به رسالت واقعى خویش و هشدار دادن به دانشور و دانشمند، عالم و روشنفکر و صاحب اندیشه و آگاهى و رسالت، یا خواص جامعه به عهد خطیر و جایگاه رفیع و مسئولیت سنگین خویش است.

چرا که اگر در شهر و دیارى سرچشمه آن، پاک و پاکیزه باشد و منبع آب، لبریز از آب سالم و بى‏آلایش و تصفیه شده، در آن صورت گل آلود بودن لوله‏ها و شیرها چندان زیانبار نیست؛ چرا که همه آنها به سرچشمه‏اى پاک و جوشان و زلال پیوند دارند و به آبى صاف و پایان ناپذیر که همه این آبهاى راکد و گل‏آلود را در سر راه خویش مى‏روبد، آلودگى را مى‏شوید، ناخالصى‏ها را مى‏پالاید و همه جا را ضد عفونى و آفت‏زدایى و پاکیزه مى‏سازد.

مگر نه این است که فرع، تابع اصل است و جزء، ذره‏اى از کل و فرد، از جمع رنگ مى‏گیرد و رنگ مى‏پذیرد؟

مگر نه این است که دانش و بینش اثرى شگرف در دلها و جانها مى‏گذارد و بازتابى گسترده در کران تا کران جامعه پدید مى‏آورد و به تدریج موجى عظیم در گستره گیتى ایجاد مى‏کند؟

و مگر نه این است که سرنوشت اندیشه و عقیده و سلیقه و سبک و سیره و بایدها و نبایدها و ارزشها و ضد ارزشها را دانش و علم و بینش و دانایى و کتاب و قلم رقم مى‏زند؟

و مگر نه این است که دانایى، توانایى و علم، قدرت مى‏آورد و این دو هستند که تدبیر امور و تنظیم شئون دین و دنیاى مردم را به کف مى‏گیرند؟

و مگر نه این است که قدرتمندان بر سرنوشت مردم حکم مى‏رانند امّا دانشمندان بر فرمانروایان.

«الملوک حکام على النّاس و العلماء حکام على الملوک.»

با این بیان، روشن است که با تباهى عالم، جامعه تباه مى‏گردد.

«اذا فسد العالم، فسد العالم.»[4]

و با لغزش عالم- که بسان شکستن کشتى است- هم خودش غرق مى‏شود و هم سرنشینان کشتى را به غرقاب مى‏سپارد.

«زلة العالم کانکسار السفینة تغرق و تغرق.»[5]

و با کتمان حقایق از سوى عالم و آگاه است که حق‏کشى‏ها مى‏شود و حرمت‏ها پایمال سم ستوران؛ و چهره‏ها و سیماهاى نورافشان زیر تیغ سانسور و در پس پرده کتمان مى‏مانند و دور از چشم فضیلت خواهان و کمال طلبان.

و با بیان اندیشه و عقیده‏اى بدعت آمیز، یا دعوت و سخنى گمراهگرانه و ظالمانه، یا داورى و قضاوتى شتاب آلود و آمیخته به غرض و تعصّب، یا بزرگداشتى غلو آمیز از چهره‏اى نامدار- با آمیزه‏اى از آیات و روایات- از سوى عالم است که پایه و اساس بدعتى رسوا و شرک آلود و انحطاط آفرین را در جامعه و دنیایى مى‏ریزد و آن گاه، هم مایه گمراهى و تباهى و عقب ماندگى خود او مى‏گردد و هم بسیارى دیگر؛ و آن گاه براى برافکندن و زدودن آثار ویرانگر آن، چه سرمایه‏هایى باید تباه گردد.

«و انّ شرّ النّاس عند اللَّه امام جائر ....»

و یا تبدیل به جاده صاف کن استبداد شدن، به صورت مدار و محور ظالمان در آمدن، پل پیروزى آنان گردیدن، نردبان ترقى آنان شدن، سردار تراشیدن و امیر پروردن، سایه خدا و نماینده او ساختن، سوق دادن مردم ساده دل به بارگاه ستم، گرایش و رکون و کرنش به بیداد نمودن، تملّق و چاپلوسى و بت تراشیدن، و خدشه‏دار ساختن چهره عالمان راستین و آزادیخواه و ستم ستیز و طرفدار حقوق و آزادى مردم و زیر سؤال بردن آنان از سوى عالم دنیا دوست و دنیادار و شیفته جاه و مقام یا ابزار دربارها و دستگاه‏ها و دفترها و مراکز قدرت است که روح و جان دین را مى‏گیرد و مذهب را اسیر و بازیچه خودکامگان شرارت پیشه‏اى مى‏سازد که با سوء استفاده از آن، هواهاى دل خویش را مى‏جویند و بر شبستانى سرد و خاموش یا گورستانى ساکت و مطیع فخر مى‏فروشند و خدایى مى‏کنند.

«فانّ هذا الّذین قد کان اسیرا فی ایدى الاشرار، یعمل فیه بالهوى و تطلب به الدّنیا.»[6]

آرى این گونه است که حسین علیه السّلام در نهضت اصلاحگرانه‏اش بر آن است تا علم و عالم، شعر، و شاعر، خطیب و خطابه، واعظ و موعظه، اندرز و اندرزگو، محقق و پژوهشگر، نویسنده و استاد، روشنفکر مذهبى و عالم دینى، امام جمعه و جماعت‏ و مرجع علمى و مذهبى را به جایگاه حقیقى‏اش اوج بخشد و آنها را به رسالت تاریخى خویش توجّه دهد.

آن حضرت در کنار خانه خدا روى سخن را به دانشوران و دانشمندان کرد و ضمن پیامى رسا و شورانگیز و شعور آفرین و اندیشاننده، از جمله فرمود:

«ثم انتم ایتها العصابة! عصابة بالعلم مشهورة، و بالخیر مذکورة، و بالنصیحة معروفة، و بالله فی انفس الناس مهابة، یهابکم الشریف، و یکرمکم الضعیف، و یؤثرکم من لا فضل لکم علیه، و لا ید لکم عنده، تشفعون فی الحوائج اذا امتنعت من طلابها، و تمشون فی الطریق بهیبة الملوک و کرامة الاکابر، أ لیس کل ذلک انما نلتموه بما یرجى عندکم من القیام بحق اللَّه ... فاما حق الضعفاء فضیعتم، و اما حقکم بزعمکم فطلبتم ....»[7]

شما اى گروه دانشوران! و اى کسانى که در دانش و علم شهره شهرهاى خویش هستید و در اندرزگویى و خیر خواهى و نیکنامى زبانزد خاص و عام! به پاس آن که نام خدا را بر لب دارید و راه او را در پیش، در دل مردم، شکوه و حرمت یافته‏اید، به گونه‏اى که توانمند و برخوردار از شما حساب مى‏برد و ناتوان و نیازمند، گرامى‏تان مى‏دارد. کسى که بر او نه برترى دارید و نه ریاست، شما را بر خود برترى مى‏بخشد و مقدم مى‏دارد و توانگران و برخورداران جامعه به اشاره شما خواسته نیازمندان را بر مى‏آورند.

به هنگام گذر از کوچه و خیابان با شکوه پادشاهان راه مى‏روید و با سبک و هیبت زمامداران.

آیا این قدرت و شکوه که بدان نایل آمده‏اید، نه به خاطر آن است که از مرزهاى مقررات خدا و حقوق و آزادى بندگان او دفاع کنید؟ و به قانونگرایى و عمل به قانون فراخوانید و همّت گمارید؟

امّا دریغ و درد که نه تنها چنین نکردید که در مرزبانى بیشتر مقررات خدا کوتاهى کردید و با عدم تحرک و جنبش در برابر ستمکاران، حقوق مردم را خوار و بى‏مقدار شمردید و ضایع ساختید و در همان حال آنچه را حق خود مى‏پنداشتید، خواستید و به دست آوردید، امّا در راه خدا، نه از مال خویش مایه گذاشتید و نه جانى به خطر

افکندید و نه با تجاوزکاران درافتادید! شما در این آرزوى خام هستید که خدا بهشت پرطراوت و زیبا، همدمى با پیام‏آوران، و امنیّت از عذاب و کیفرش را به شما ارزانى دارد؛ چه که اینها را حق خویش مى‏پندارید، امّا از آن مى‏ترسم که پرتوى از خشم و کیفر خدا بر شما- گروه از خود راضى- فرود آید؛ چرا که شما به نام علم و دین خدا و در پرتو کرامت او، در جامعه به موقعیّت رسیدید، امّا نه به یکتا پرستان واقعى و آزادمنش، بها مى‏دهید و نه به خاطر خدا بندگانش را احترام مى‏کنید و نه حقوق و کرامت آنان را پاس مى‏دارید.

شما که به خاطر شکسته شدن پاره‏اى از سفارشها و پیمانهاى پدرانتان بر مى‏آشوبید، خود مى‏نگرید که چگونه مقررات و پیمانهاى خدا به دست قانون‏شکنان گسسته شده و به سفارشها و عهدهاى پیامبرش بى‏اعتنایى و بى‏مهرى مى‏گردد، امّا شما پریشان و نگران نمى‏گردید.

در این جامعه استبداد زده، کار حق کشى و بیداد به جایى رسیده است که نابینایان و گنگها، ناتوانان و بیماران زمین‏گیر، بدون سرپرست و پناهى در شهرها رها شده‏اند و کسى به آنان ترحم نمى‏کند و به دادشان نمى‏رسد.