اثر معجزه آسای عشق

 اوستاد: ظاهراً اشاره است به رسول اکرم (ص) که دشمنى را میان عربهاى قحطانى و عدنانى و دیگر مسلمانان برداشت و همه را چون یک تن واحد متحد ساخت.

مفترق: پراکنده.

«دوربینی»، یعنی توجه‌داشتن به آن‌چه دور از مقصد باشد، یا توجه به منافع مادی و دنیایی.

از نشاط دور بینى در عمى: چشم را به دور دوخته‏ایم تا از سودهاى مادى بهره‏مند گردیم و سلیمان را که نزدیک ماست و ما را به حقیقت و معنى مى‏خواند نمى‏بینیم.

 ( 3743) آفرین بر عشق کل استاد که صد هزار ذره را با هم متحد نمود. ( 3744) مثل ذرات خاک که در گذرگاه پراکنده باشد دست کوزه‏گر همه را یک سبو ساخت و با هم یکى نمود. ( 3745) ولى باید دانست که اتحاد آب و خاک اتحاد ناقصى است اتحاد جانها شبیه به آن نیست‏. ( 3746) اگر در اینجا مثال آورده و نظایرى ذکر کنم مى‏ترسم که در افهام اختلالى تولید کند. ( 3747) اکنون در زمان ما سلیمان هست ولى ما از نشاط دور بینى همواره بزمانهاى دور گذشته مى‏نگریم و همین دور بینى باعث کورى ما از زمان حال شده است‏. ( 3748) دور بینى مرد را کور مى‏کند و مثل کسى است که در خانه خوابیده و خانه را نمى‏بیند. (- از مشرق و مغرب گذر مى‏کند ولى از رفیق و همنشین خود بى‏خبر است‏.

«عشق کل»، یعنی عشق به حق که کل هستی است، یا عشق به معنای کلی که شامل همهْ پیوند‏ها و کشش‏های میان کائنات است. این عشق کل، استاد و مرشدی است که ذرات هستی را به‌هم پیوند می‏‏دهد و نشان می‏‏دهد که همه ذرات جلوه‏های وجود یگانهْ حق‌اند.دست قدرت الهى است که این صورت پراکنده‏ها را در معنى یکى کرده است، همچون کوزه‏گرى که ذره‏هاى جدا از هم را فراهم مى‏کند و از آن کوزه‏اى مى‏سازد سپس به شکوه مى‏گوید آن کس که چون سلیمان از سرها آگاه هست و زبان همه را مى‏داند در هر عصر هست و در عصر ما هم هست، اما سعادت یافتن او کسى را دست مى‏دهد که با او آشنایى روحى داشته باشد.

در ادامه مولانا توضیح می‏‏دهد که این: «اتحاد ذرها» چگونه است: همان‌طور که کوزه‌گر ذرات خاک جدا از یک‌دیگر را به کوزه تبدیل می‏‏کند «عشق کل» همهْ هستی را اتحاد می‏‏دهد. باز می‌گوید: این هم مثال خوبی نیست. مولانا می‏‏گوید: مثال هم فایده ندارد و فهم ناقص را منحرف می‏‏کند. او می‏‏گوید: واقعیت این است که در زمان ما هم، سلیمان و مرد حق هست، اما ما به دنیا توجه داریم و چنان از منافع دنیا به «نشاط» می‏‏آییم که چشم ما از دیدن حق و مردان حق کور است؛ مانند کسی که در درون خانه است، اما در خواب است و احساسی از وجود خانه ندارد.