دانش، وزیر نیکویی برای ایمان است . [پیامبر خدا صلی الله علیه و آله]
عرشیات
شرح وتفسیرمثنوی دفتردوم(391)
پنج شنبه 94 آبان 21 , ساعت 8:59 صبح  

نقدی بر فلاسفه و اهل کلام

پیروان مذاهب گوناگون جویای حق‌اند

( 3749)مولعیم اندر سخن‌های دقیق

 

در گره‏ها باز کردن ما عشیق

( 3750)تا گره بندیم و بگشاییم ما

 

در شکال و در جواب آیین‌فزا

( 3751)همچو مرغی کو گشاید بند دام

 

گاه بندد تا شود در فن تمام

( 3752)او بود محروم از صحرا و مرج

 

عمر او اندر گره کاری است خرج

( 3753)خود زبون او نگردد هیچ دام

 

لیک پرش در شکست افتد مدام

 مولع: آزمند، حریص.

سخنهاى دقیق: کنایه از بحثهاى عقلانى و استدلالهاى فلسفى که بیشتر نتیجه آن پیروزى در بحث و جدال است نه کشف حقیقت.

باز کردن گره‏ها: کنایه از گشودن مشکلهاى جهان.

عشیق: دل بسته، مشتاق.

آیین فزا: ظاهراً تعریضى است به اصحاب منطق و روشهایى که در این علم براى حل مسئله‏ها به کار برند، از ترتیب قیاسها.

مرج: یعنی مرز، زمین، مرتع وچراگاه ، سبزه‏زار.

گره کارى: کنایه از رنج بردن و نتیجه نگرفتن.

 ( 3749) ما در سخنان دقیق حریص بوده بباز کردن گره مطالب عشق فراوان داریم‏. ( 3750) تا ما گره‏ها را ببندیم و بگشائیم و در مراسم اشکال و رد اشکال کوشش کنیم‏. ( 3751) مثل مرغى که بند دام را گاهى ببندد و گاهى بگشاید تا فن دام را یاد بگیرد. ( 3752) عمرش در کار گره بمصرف مى‏رسد و از صحرا و سبزه محروم خواهد ماند. ( 3753) هیچ دامى مغلوب او نمى‏شود ولى بال و پر او از اثر کار بى‏هوده خودش مى‏شکند.

نظر مولانا نسبت به فلاسفه و حکما و به طور کلی اهل استدلال این است که «سخن‌های دقیق» و مستند به دلیل و برهان می‏گویند و ولع دارند که با این سخن‌ها گرهی از کار جویندگان بگشایند اما به جایی نمی‏‏رسند. کار آنها به مرغی شباهت دارد که در دام افتاده است و می‏تواند گرهْ بندهای دام را باز کند، اما همواره باز می‏کند و دوباره می‏بندد تا ماهر شود و فراموش می‏کند که از دامِ گشوده باید گریخت. این مرغ، بال و پر خود را آسیب می‏زند و آزاد نمی‏‏شود. اهل استدلال هم پس از همهْ کوشش‌ها باز اسیر سخن‌های دقیق خویش‏اند و به حق واصل نمی‏‏شوند.

 

( 3754)با گره کم کوش تا بال و پرت

 

نگسلد یک یک ازین کرّ و فرت

( 3755)صد هزاران مرغ، پرهاشان شکست

 

و آن کمین‌گاه عوارض را نبست

( 3756)حال ایشان از نبی خوان ای حریص

 

نقبوا فیها ببین هل من محیص

 

کرّ و فر: یعنی حمله و گریز و به طور کلی تلاش و کوشش، کنایه از جدال و بحثهاى فلسفى.

مرغ: استعاره از آشنایان به فلسفه و بحثهاى منطقى.

کمینگاهِ عوارض: کنایه از شبهه‏ها و وسوسه‏ها که براى آدمى پدید مى‏آید و خواهد با برهان عقلى آن را بزداید، نیز قضاء اللّه که فرود آید.

نُبى: قرآن.

نَقَّبُوا: برگرفته است از آیه «وَ کَمْ أَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُمْ بَطْشاً فَنَقَّبُوا فِی اَلْبِلادِ هَلْ مِنْ مَحِیصٍ: و بسا پیش از آنان تباه کردیم قرنهایى که در نیرو سخت‏تر از آنان بودند. پس کاویدند در شهرها آیا گریزگاهى هست.»[1]

 ( 3754) کم با گره کوشش کن و کمتر بحث لفظى را شعار خود نما تا از این کر و فر و خود نماییت یک یک بال و پرت گسسته نگردد. ( 3755) صد هزاران مرغ پر و بالشان شکست و نتوانستند راه حوادث را ببندند. ( 3756) حال آنها را از قرآن بخوان « فَنَقَّبُوا فِی اَلْبِلادِ و هَلْ مِنْ مَحِیصٍ » را ببین

مولانا به یاران خود چنین اندرز می‏دهد: اسیر این سخن‌های دقیق و لفّاظی اهل استدلال نشوید تا توانایی پروازتان از میان نرود. «کمین‌گاه عوارض»، همان دنیا و زندگی مادی است که گرفتاری آن ما را از راه حق باز می‏دارد و بال و پر خداجویان را می‏بندد. مولانا می‏گوید: اهل ظاهر و اهل استدلال به خدا نمی‏رسند. کار آنها مثل کار منکران و کافران، بی‌نتیجه است، سرگذشت آنها را در قرآن بخوان: چه بسا اقوام کافری که پیش از آنها نابود کردیم، آنها در سرکشی سخت‌تر از اینها بودند و در بسیاری از نقاط زمین راه یافتند، آیا گریزگاهی برای آنها بود؟ خلاصهْ کلام این که اهل استدلال گمراهند و به کژراهه می‏روند.



[1] - (سوره ق،آیه 36)


نوشته شده توسط محمدرضا افضلی | نظرات دیگران [ نظر] 
درباره وبلاگ

عرشیات

محمدرضا افضلی
تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد ....
اوقات شرعی
فهرست اصلی
بازدید امروز: 376 بازدید
بازدید دیروز: 514 بازدید
بازدید کل: 1402002 بازدید

شناسنامه
صفحه نخست
پست الکترونیک
پارسی بلاگ
فهرست موضوعی یادداشت ها
دین . عرفان . مثنوی .
نوشته های پیشین

اردیبهشت 92
خرداد 92
تیر 92
مرداد 92
شهریور 92
مهر 92
آبان 92
آذر 92
دی 92
بهمن 92
اسفند 92
فروردین 93
اردیبهشت 93
خرداد 93
تیر 93
مرداد 93
شهریور 93
مهر 93
آبان 93
آذر 93
دی 93
بهمن 93
اسفند 93
فروردین 94
اردیبهشت 94
خرداد 94
تیر 94
مرداد 94
شهریور 94
مهر 94
آبان 94
آذر 94
دی 94
بهمن 94
اسفند 94
فروردین 95
اردیبهشت 95
خرداد 95
تیر 95
مرداد 95
شهریور 95
لوگوی وبلاگ من

عرشیات
لینک دوستان من

معماری نوین
اشتراک در خبرنامه

 
لیست کل یادداشت های این وبلاگ

شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(222)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(221)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(220)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(219)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(218)
[عناوین آرشیوشده]