هنگامی که مؤمن فقیه می میرد، شکافی در اسلام پدید می آید که هیچ چیزآن را پر نسازد . [امام صادق علیه السلام]
عرشیات
شرح وتفسیرمثنوی دفتردوم(393)
پنج شنبه 94 آبان 21 , ساعت 9:10 صبح  

شیرینی وصال


( 3765)جمع مرغان کز سلیمان روشن‌اند

 

پر و بال بی‌گنه کی برکنند

( 3766)بلکه سوی عاجزان چینه کشند

 

بی‌خلاف و کینه آن مرغان خوش‌اند

( 3767)هدهد ایشان پی تقدیس را

 

می‌گشاید راه صد بلقیس را

( 3768)زاغ ایشان گر به‌صورت زاغ بود

 

باز همت آمد و مازاغ بود

( 3769)لک‌لک ایشان که لک‌لک می‌زند

 

آتش توحید در شک می‌زند

( 3770)و آن کبوترشان ز بازان نشکهد

 

باز سر پیش کبوترشان نهد

( 3771)بلبل ایشان که حالت آرد او

 

در درون خویش گلشن دارد او

( 3772)طوطی ایشان ز قند آزاد بود

 

کز درون قند ابد رویش نمود

( 3773)پای طاووسان ایشان در نظر

 

بهتر از طاووس‌پرّان دگر

 چینه: دانه که مرغان خورند، و در این بیت استعاره از دستگیرى ضعیفان و تعلیم ناقصان است.

سوی عاجزان چینه کشند: یعنی دانه‏ها را به طرف مرغان ناتوان می‏‏کشانند.

باز همّت: (صفت مرکب) داراى همّت چون همّت باز.

ما زاغ: اشاره به آیه شریفه قرآن دارد که مى‏فرماید: «ما زاغَ اَلْبَصَرُ وَ ما طَغى‏ یعنى بینایى پیغمبر کند نشده و او طغیان نکرده است»[1]

لک‏لک:اى خداوند ما براى توئیم ما براى توئیم

شکوهیدن: ترسیدن.

باز سر پیش کبوتر نهادن: کنایه از خاضع شدن نیرومندان ظاهرى برابر آنان که از قدرت معنوى برخوردارند.

حالت: ذوق، وجد.

قند ابد رویش نمودن: استعاره از علم لدنى داشتن.

طاوس پرّان: استعاره از آنان که ظاهرى آراسته دارند و از معنى اثرى در ایشان نه، نیز کنایتى است از آنان که با فرا گرفتن مصطلحاتى چند، دعوى ارشاد دارند.

( 3765) آن مرغانى که از سلیمان روشنى گرفته‏اند کى ممکن است پر و بال بى‏گناهى را بر کنند. ( 3766) بلکه آنها براى عاجزان ارزن مى‏برند و بدون اختلاف و کینه سر خوش و شادمانند. ( 3767) هدهد آنها براى تقدیس راه صد بلقیس را مى‏گشاید. ( 3768) زاغ آنها اگر چه بصورت زاغ است ولى باز همت بوده و مضمون « ما زاغَ اَلْبَصَرُ وَ ما طَغى»‏ بر او صدق مى‏کند. ( 3769) لک لک آنها مى‏گوید لک لک (مى‏گوید اى خداوند ما براى توئیم ما براى توئیم) او آتش توحید بشک زده و شکوک را مى‏سوزاند. ( 3770) کبوتر شان از باز نمى‏ترسد بلکه باز پیش کبوترشان سر مى‏نهد. ( 3771) بلبلشان حالت خوش ایجاد مى‏کند و در درون خویش گلشنى دارد. ( 3772) طوطى آنها محتاج قند نیست که از باطن قند ابدیت رو باو کرده است‏. ( 3773) پاى طاوسشان از پر طاوسشان قشنگ‏تر است‏.

«مرغان کز سلیمان روشن‌اند» مردمی هستند که تعلیمات انبیا و اولیا را پذیرفته‌اند. وسعی می‏‏کنند امکان هدایت دیگران را نیز فراهم کنند. در ابیات بعد، انواع مرغان را با توجه به اقتضائات طبیعی آنها یاد می‏‏کند و می‌گوید: اگر هدایت‌شده باشند، هر یک در هدایت مرغان دیگر اثر دارند. مولانا به قصهْ سلیمان و ملکهْ سبا اشاره می‏‏کند که پیوند آنها موجب شد که بلقیس در صف مؤمنان قرار گیرد. «هدهد» در این میان قاصدی بود که پیام سلیمان را نزد بلقیس برد. مولانا می‏‏گوید: اگر مؤمن به صورت زاغ باشد، از نظر همت و گشودگی خاطر و تأثیر معنوی، مانند «باز» است و خطا نمی‏‏کند. اگر مؤمن لک‌لک باشد، باز هم با آتش توحید، شک را در وجود خود و دیگران از میان می‏‏برد. مولانا از لک‌لک این تصور شاعرانه را دارد که نامش تکرار «لک» است: از آن توست، از آن توست و این لفظ را تعبیری از این اندیشه می‏‏داند که همه چیز ملک پروردگار است. «بازان » قدرت‌مندان دنیا هستند که اگر مؤمن کبوتری باشد، بر آنها برتری دارد و از آنها نمی‏‏ترسد. «آزاد‌بودن از قند» به معنای بی‌نیازی از زرق و برق دنیاست و «قند ابد» شیرینی وصال بقائی حق است که مؤمن را از قند دنیا آزاد می‏‏کند. در ‌نهایت اگر مؤمن طاووس هم باشد، زشتی پای طاووس را ندارد.



[1] - سوره و النجم، آیه 17


نوشته شده توسط محمدرضا افضلی | نظرات دیگران [ نظر] 
درباره وبلاگ

عرشیات

محمدرضا افضلی
تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد ....
اوقات شرعی
فهرست اصلی
بازدید امروز: 25 بازدید
بازدید دیروز: 611 بازدید
بازدید کل: 1402263 بازدید

شناسنامه
صفحه نخست
پست الکترونیک
پارسی بلاگ
فهرست موضوعی یادداشت ها
دین . عرفان . مثنوی .
نوشته های پیشین

اردیبهشت 92
خرداد 92
تیر 92
مرداد 92
شهریور 92
مهر 92
آبان 92
آذر 92
دی 92
بهمن 92
اسفند 92
فروردین 93
اردیبهشت 93
خرداد 93
تیر 93
مرداد 93
شهریور 93
مهر 93
آبان 93
آذر 93
دی 93
بهمن 93
اسفند 93
فروردین 94
اردیبهشت 94
خرداد 94
تیر 94
مرداد 94
شهریور 94
مهر 94
آبان 94
آذر 94
دی 94
بهمن 94
اسفند 94
فروردین 95
اردیبهشت 95
خرداد 95
تیر 95
مرداد 95
شهریور 95
لوگوی وبلاگ من

عرشیات
لینک دوستان من

معماری نوین
اشتراک در خبرنامه

 
لیست کل یادداشت های این وبلاگ

شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(222)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(221)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(220)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(219)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(218)
[عناوین آرشیوشده]