روح و رزق الهی و معنوی

 تبدیل مزاج: یعنی دگرگون شدن ادراکات ونیاز های روحانی ما.

مزاج بد: مزاج کیفیتى است که از تفاعل کیفیات متضاد حرارت، رطوبت، برودت، و یبوست در یکدیگر حاصل مى‏شود و تن آدمى هنگامى استوار است که این تفاعل به تناسب باشد و گر نه مزاج بد شود و بیمارى دست دهد.، ودر این جا یعنی دنیا دوستی که ما را از زندگی روحانی ومعنوی دور می کند

گل خوار: یعنی وابسته به عالم ماده .

سَقیم: بیمار.

شیر آموز: شیر خوار.

پَدفُوز: پتفوز: گرداگرد دهان، لب ودهان وذائقه است.

نعمت و بستان: معرفت حق است.

پستان: دلبستگی‌ها و علایق دنیایی است.

رَغیف: گرده نان.

نعمت و خوان و رغیف: به معنای معرفت حق است.

فِطام: از شیر بریدن.

تَمَّ الکلام: (جمله فعلیه فعل و فاعل) گفتار پایان یافت.

( 42) اگر حلق نفس از وسوسه خالى شود و غذاى وسوسه را نخورد آن وقت است که او را به اکرام وحى میهمان مى‏کنند حلق دل و عقل وقتى از فکر خالى شد بدون معده و هضم روزى پیدا مى‏کند که دست کسى به آن نرسیده‏ . ( 43) این را بدان که شرط پیش رفت انسان تبدیل مزاج است که مرگ بدان از مزاج بد است‏ . ( 44) وقتى مزاج کسى گل پسند و گل خوار شد بیمار و زرد رنگ و ضعیف مى‏گردد . ( 45) وقتى مزاجش تبدیل یافته گل خوارى را ترک کرد زشتى صورت مى‏رود و بر اثر سلامتى رنگ چهره‏اش گلنارى و تابان مى‏گردد . ( 46) دایه طفلى را که بشیر عادت کرده براى اینکه لب و دهان او را بنعمتهاى دیگر دل خوش کند . ( 47) اگر راه یک پستان را بر او ببندد راه صد بستان بروى او باز مى‏کند . ( 48) براى اینکه پستان براى این طفل ضعیف حجابى است که او را از هزاران نعمت و خوراکى باز داشته است‏ . ( 49) پس زندگى ما موقوف باین است که جهد کنیم‏ و کم کم چون طفلى که از شیر باز گیرند از عادت پست دست بکشیم .

سخن از روحی است که از اشتغال به امور مادی فارغ و آسوده است؛ به چنین روحی رزق و روزی الهی و معنوی داده می‌شود. این رزق می‌تواند تعلیم اسرار حق باشد. دادن استعداد درک حقایق به روح نیز هنگامی میسر می‌شود که روح الهی و اجلالی شود؛ یعنی شایسته اجلال و عنایت حق و موصوف به اوصاف جلیل شود. خداوند وقتی استعداد معنویت و قابلیت اسرار ربّانی را به تو می‌دهد که گرانقدر باشی و از پلیدی‌ها پاک گردی. اما راه اجلالی شدن و این‌که چگونه ممکن است «حلق جان از فکر تن خالی شود»، سؤالی است که نیاز به دستورالعمل عرفانی دارد. مولانا در این رابطه می‌گوید: شرط اجلالی شدن «تبدیل مزاج» است‌.

تبدیل مزاج، یعنی دگرگون شدن ادراکات و نیازهای روحانی. مزاج بد و دنیا دوستی و دلبستگی به مظاهر مادی و ناپایدار دنیایی، ما را از زندگی روحانی و معنوی دور می‌کند و مرگ همین است. مولانا کسانی را که دارای مزاج دنیوی هستند، به بیمارانی تشبیه می‌کند که گل خوارند و گل خوردن را دوست دارند. این سخن مولانا برگرفته از این حدیث است که: «لاتُمیتوا القلوب بکثرة الطعام والشرّاب».[1]دل‏ها را با پر خوارى و پر آشامى ممیرانید که شکم بارگى دل را مى‏میراند».

          اندرون از طعام خالى دار             تا در او نور معرفت بینى‏

(گلستان سعدى، ص 95)

سپس برای چگونگی تبدیل مزاج مثالی می‌زند که: بریدن از زندگی مادی و تبدیل مزاج، مثل از شیر گرفتن بچه است. «دایه» استاد راهنمایی است که این کودک دنیا دوست و معتاد به شیر را با «نعمت» غذای روح آشنا می‌سازد. مولانا نتیجه می‌گیرد که: حیات معنوی و زندگانی جاودانه ما در این است که خود را از شیر دنیا و لذات و شهوات حیوانی باز‌گیریم و از آن پرهیز کنیم. «فطام» یعنی از شیر گرفتن.