نهیب مرگ

 اثر آن را بنگر: یعنی مرگ یک هشدار و نهیب الهی است.

ساران: سر.

          گفت من در تو چنان فانى شدم             که پُرم از تو ز ساران تا قدم‏

2022 /د5

اِرتِحال: رخت بر بستن، مردن.

مَنکُوس: به معنای سرنگون، فروهشته است .

چشم تیز شدن: کنایه از حقیقت را دیدن.

خون ریز: خونریزى، کنایه از مردن.

گه خونریز: به معنای هنگام مرگ است،اشاره به آیه واقعه در سوره ق که مى‏فرماید: فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ اَلْیَوْمَ حَدِیدٌ : یعنى امروز حجاب از دیده تو برداشتیم پس امروز چشم تو بسى تیز بین است.[1]

مرغ بى‏هنگام: مرغ که بى وقت خواند.

دَرا: زنگ.

دراجنبانیدن: کنایه از آواز دادن.

( 113) از گرز عزرائیل اگر صورت گرز و چوب و آهن نبینى اثرش را ببین‏. ( 114) گاهى بصورت آشکار مى‏شود که آن را فقط همان رنجور مختصرى مى‏بیند. ( 115) و به اطرافیان خود مى‏گوید این شمشیر چیست بالاى سر من؟. ( 116) چون کسى از اطرافیان رنجور آن را نمى‏بیند مى‏گویند این خیال است و گرنه ما چرا نمى‏بینیم این چه خیالى است که رنجور را از این عالم مى‏برد؟. ( 117) این چه قسم خیالى است که گردون از نهیب آن خیالى شده و از نظر محو مى‏گردد. ( 118) شمشیرها و گرزها براى بیمار محسوس شده و بر اثر آنها سر بیمار بپائین متمایل گردید. ( 119) او مى‏بیند که این گرز و شمشیر فقط براى او بوده دیگران از دوست و دشمن چشمانشان از دیدن آن محروم است‏. ( 120) اکنون حرص دنیا رفته و چشمش تیز گردیده و روشن مى‏بیند که گرزها چه اثرى کرده و چگونه خونریزى نموده‏. ( 121) چشمش بر اثر کبر و خشم او مرغ بى‏هنگام گردیده و وقتى باز شده که وقت گذشته است‏. ( 122) البته مرغى که بى‏هنگام بخواند باید سرش بریده شود.

یک نمونه دیگر از عوامل قدرت، مرگ یا عزرائیل است. مولانا می‏‏گوید: گرز او چوبی یا آهنی نیست. آن چنان سایهْ مرگ برای وابستگان به مظاهر این‌جهانی، سخت و دشوار است که ممکن است چرخ هم ازحملهْ مرگ مانند خیال محو شود. بیمار محتضر گاهی جلوه‏های قدرت حق را در حال احتضار می‏‏بیند که سرش پایین می‏‏افتد. محتضر چیزی را می‌بیند که دیگران نمی‏‏بینند. مضمون بیت مشابه آیهْ ‌شریفه سوره «ق» است: به او خطاب می‏‏شود، تو از این لحظه و این هنگام غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملاً تیزبین است.