بیان آن که خطاى ِمُحبّان بهتر است از صواب بیگانگان نزدِ محبوب

نقدی برشکل‌گرایی و ظاهربینی

 آن بلال صدق: بِلال بن رباح از صحابه‏هاى سابق در اسلام است، کنیه او ابو عبد اللّه و نام مادرش حمامه بود. از مشرکان مکه آسیب بسیار دید. روز فتح مکه پیمبر (ص) او را فرمود تا اذان گوید. بلال به سال بیستم از هجرت به بیمارى طاعون در دمشق در گذشت.

صدق: مى‏توان مصدر مبنى از براى فاعل گرفت، در این صورت صفت «بلال» است و مى‏توان قید (در بانگ نماز) گرفت. (صادقانه اذان مى‏گفت).

افصح: (صفت تفصیلى از فصاحت) گشاده زبان‏تر که حرف را درست از مخرج ادا کند.

عنایات نهفت: توجه پروردگار به سالک و حفظ او از لغزش است.

حىّ و خىّ: کنایه از پاى بند بودن به درستى لفظ و توجه نداشتن به معنى و حقیقت.

واشورانیدن: بر انگیختن، گفت و گو کردن، یعنی مرا عصبی نکنید.

اخوان صفا: یعنی برادران اهل معنا و مردان باایمان.

 ( 172) بلال حبشى که از روى نیاز اذان نماز مى‏گفت کلمه حى را هى خواند. ( 173) بعضى از اصحاب عرض کردند یا رسول اللَّه اکنون که اول اسلام است این غلط خواندن بلال خوب نیست‏. ( 174) خوب است یا رسول اللَّه یک مؤذن فصیح‏ترى معین فرمایید. ( 175) در اول دین و نماز عیب است که حى على الفلاح را هى على الفلاح بخوانند. ( 176) حضرت غضبناک شده چند رمزى از عنایات نهانى را بیان فرمود. ( 177) که اى مردم پست هى بلال نزد خداوند بهتر از حى حى و قال و قیل دیگران است‏. ( 178) کارى نکنید که من رازهاى درونتان را گفته و از آغاز و انجامتان خبر دهم‏. ( 179) اگر در دعا نفس خوبى ندارى برو از برادران صفا دعا بخواه‏.

مولانا می گوید: خطای محبان بهتر از صواب بیگانگان نزد محبوب است. آورده‌اند که بلال، نخستین مؤذن عالم اسلام، به علت لکنتی که داشت، نمی‌توانست حی را در عبارت «حی علی الصلوة و حی‌علی الفلاح» به‌خوبی ادا کند. از‌این‌رو، مورد طعن برخی از ظاهربینان قرار گرفت. حضرت پیامبر(ص) از این طعن، ناخرسند شد و فرمود که غلط‌خواندن بلال، بهتر است از صدنوع فصاحت و درست خواندن دیگران. البته به شکل دیگری هم این حدیث نقل شده است. در آن حدیث آمده است که: «سین بلال عندالله شین».[1] مولانا به این معنا می‏پردازد که مردان عارف، اگر کاری کنند که در ظاهر خطا باشد، بهتر از کار نیکی است که از نااهل سربزند. «زلت او به زطاعت، نزد حق».