امر حق به موسى علیه السّلام که مرا به دهانى خوان

 که بد آن دهان گناه نکرده‏اى

شرایط دعای مستجاب

 امر حق تعالى: مرحوم فروزانفر از تفسیر امام فخر رازى آورده‏اند: «قال عَلَیهِ السَّلامُ اُدعُوا اللَّهَ بألسِنَة ما عَصَیتُمُوهُ بِها. قالُوا یا رَسُولَ اللَّه وَ مَن لَنا بِتلکَ الاَلسِنَةِ قالَ یَدعُو بَعضُکم لِبَعْضٍ لِأَنَّکَ ما عَصَیتَ بِلِسانِه وَ هُوَ ما عَصَى بلِسانِک.»[1] واثلة بن أسقع از رسول (ص) آرد: «چهار دعاست که رد نمى‏شود... دعاى مسلمانى براى برادر مسلمان خود که غایب است.»[2]

رخت بر بستن: در حدیث است که «ابو عثمان با سلمان بود در زیر درختى. سلمان شاخه‏اى خشک را گرفت و تکان داد تا همه برگ‏هاى آن بریخت. پس گفت نپرسى چرا چنین کردم. گفتم چرا کردى؟ گفت مسلمان چون وضو گیرد چنان که باید، و نمازهاى پنجگانه بخواند گناهان او ریخته شود چنان که برگ‏هاى این شاخه.» (کشف الاسرار، ج 4، ص 453- 454)

شب گریزد:

          خلوت دل نیست جاى صحبت اضداد             دیو چو بیرون رود فرشته در آید

(حافظ)

( 180) براى دعا خواستن از اخوان الصفا بود که وقت حاجت خواستن حضرت موسى از خدا خداوند فرمود که اى کلیم از من با دهانى حاجت بطلب و پناه بجوى که با آن دهان گناه نکرده باشى‏. ( 181) موسى عرض کرد بار الها من آن دهان را ندارم فرمود ما را از دهان غیر دهان خود بخوان‏. ( 182) تو از دهان دیگرى گناه نکرده‏اى از دهان دیگرى بخوان که اى اله‏. ( 183) کارى بکن که دهانهاى خلق شب و روز براى تو دعا کنند. ( 184) آن دهنى که با آن گناه نکرده‏اى دهان کس دیگر است و آن عذر خواه تو است‏. ( 185) یا روح خود را چابک و چالاک نموده دهان خود را پاک کن‏ . ( 186) یاد حق پاک است وقتى آن پاکى برسد پلیدى بیرون مى‏رود و دور مى‏شود . ( 187) آرى ضدها از ضدها مى‏گریزند چنان که چون صبح مى‏رسد شب مى‏گریزد . ( 188) وقتى نام پاک خداوند بدهان آمد نه پلیدى مى‏ماند و نه آن دهان دهان سابق است‏ .

روایتی که در این ابیات آمده و در مآخذ به موسی(ع) منسوب نیست. مشابه این مضمون را امام فخر رازی از زبان پیامبر(ص) در تفسیر خود آورده است که ایشان فرمودند: خدا را به زبانی یاد کنید که با آن گناه نکرده باشید. یاران می‌گویند: ما چنین زبانی نداریم. حضرت می‌فرماید: بعضی از شما برای دیگری دعا کند، زیرا تو با زبان او که گناه نکردی و او هم به زبان تو گناه نکرده است». در سیر الی‌الله چابکی و چالاکی روح وپاک کردن دهان از سخن زشت و ناحق اهمیّت بسزایی دارد. مولانا می‌گوید: وقتی ذکر حق بر زبان باشد، جایی برای سخن ناپاک نمی‌ماند.