اهمیّت وفای به عهد

         من أوفى: برگرفته از قرآن کریم است وَ مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اَللَّهِ چه کسى وفا کننده‏تر است از خدا به عهد خود.[1]

 رد حق: بعض شارحان این ترکیب را به معنى مردود حق گرفته‏اند، لیکن با توجه به نیم بیت دوم روشن است که معنى «رد حق» رد حق، یا ادا نکردن حق حق است. اگر حق حق را رد کنى (نپردازى) بى‏وفایى، هر چند حق مادر را هم ادا کنى، چرا که حق حق بر همه حق‏ها مقدم است.

سبق: پیشى.

غریم: وام خواه، دارای حق، مادر به دلیل تحمل ِبار جنین برگردن فرزند حق همشیگی دارد.

صورتى کردت...: گرفته از قرآن کریم است «هُوَ اَلَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی اَلْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ» اوست که نقش مى‏بندد شما را در زهدان‏ها آن سان که خواهد.[2]

آرام وخو: یعنی تحمل وبردباری.

او: مادر است که فرزند را مثل پاره تن خود می بیند.

تدبیرش: یعنی تدبیر پروردگار.

صنعت وفن: یعنی تدبیرها ومقدمات...

ضرع: پستان.

( 323) خداى تعالى وفا را فخر تلقى کرده مى‏فرماید« مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اَللَّهِ» چه کسی است که بعهد خود وفادارتر از خداوند باشد. ( 324) وفادارى با کسى که مردود حق است بى‏وفاییست چرا که بر حقوق حق کسى پیشى نگرفته‏. ( 325) مادر بر تو وقتى حق پیدا کرد که خداوند از جنین تو او را وامدار ساخت‏. ( 326) تو را در درون او صورت بخشیده و او را بحمل تو توانا ساخت‏. ( 327) او ترا یک جزء متصل بخود پنداشت و تدبیر خداوند همان متصل را از وى جدا نمود. ( 328) خداوند هزاران صنعت و تدبیر بکار برده تا مادر نسبت بتو مهر و محبت پیدا کرده‏. ( 329) پس حق خداوند بیش از حق مادر است و هر کس متوجه آن حق‏ نباشد خر و نفهم است‏. ( 330) بکسى متوجه باش که مادر آفریده و باو پستان و شیر کرامت فرموده و با پدر قرین ساخته است‏.

وفای به عهد آن قدر اهمیّت دارد که پروردگار هم به آن فخر می کند.مولانا به آیهْ شریفهْ: چه کسی از خدا به عهد خود وفادارتر است؟ اما با آنها که مردود حق اند وفا دار نباید بود زیرا وفا داری و دوستی با آنها پای نهادن برحقوق الهی است که برهر حقِّ دیگر مقدم است. در زمینه حقوق، مولانا با تأسی از قرآن، ابتدءاً حق باری تعالی رامطرح می کندومی گوید: حق پروردگار فوق همهْ حق هاست، سپس تأکید بر حق مادر دارد همانگونه که در منابع اسلامی آمده است:« وَ وَصَّیْنَا اَلْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اُشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ اَلْمَصِیرُ و سفارش کردیم آدمى را در باره پدر و مادرش. مادرش بار او را برداشت با ناتوانى پى در پى و بریدن او از شیر در دو سال که مرا و مادر و پدرت را سپاس دار و باز گشت به من است»[3]. پس نخست باید در پى انجام حق حضرت حق بود. امام على بن الحسین (ع) فرماید: «اما حق بزرگ خدا بر تو آن است که او را به پرستى و چیزى را شریک او نسازى. پس از آن حق مادر.» هم او مى‏فرماید: «و حق مادرت این است که بدنى او تو را در جایى برداشته که کسى کس را بر نمى‏دارد و از میوه دل خود به تو داده که کسى به دیگرى نمى‏دهد. و تو را با همه اعضاى خود نگاهبانى کرده... پس جز به یارى خدا و توفیق او از عهده سپاس او بر نخواهى آمد.»[4] بخارى به اسناد خود از رسول خدا (ص) آرد: «مردى نزد رسول (ص) آمد و پرسید اى رسول خدا، چه کس در دوستى سزاوارتر به من است. فرمود مادرت. پرسید پس از او. فرمود مادرت پرسید پس از او. فرمود مادرت پرسید پس از او. فرمود پدرت»[5]