قضای الهی

 چون قضا آید:

          چون قضا آید شود دانش به خواب             مَه سیه گردد بگیرد آفتاب‏

1232 /د1

حلوا شود رنج دهان: «به راه عصیان رفتند، تا آن که نصیحت گو در باره خود بد گمان شد و حلوا رنج دهان.»[1]

إِذا جاءَ القَضا: هر گاه قضا آید فضا تنگ شود. انقروى این جمله را از رسول (ص) دانسته. در امثال و حکم از على (ع) آمده است: «إِذا جاءَ القَدَرُ عَمِىَ البَصَرُ.» لیکن این دو فقره بدین لفظها از آن دو بزرگوار نیست.

در سخنان على (ع) است: «إِذا نَزَلَ القَدَرُ بَطَل الحَذَرُ.» همچنین: «نُزُولُ القَدَرِ یُعمِى البَصَرِ.»[2] و به عبارت‏هاى دیگر نیز آمده است.[3]

تُحجَبُ الأبصار: چون قضا آید دیده‏ها بسته شود.

کُحل: سرمه.

کحل چشم:قدرت حق است که دوباره به ما توانایی می‏دهد.

فارس: کنایه از مرد حق. راهنما.

          گرد فارس گرد سر افراشته             گرد را تو مردِ حق پنداشته‏

          گردید ابلیس و گفت این فرع طین             چون فزاید بر من آتش جبین‏

3961- 3960 /د1

گرد انگیزیدن: استعاره است از استدراج.

غبار: کنایه از هواهاى نفسانى و شهوت‏هاى دنیاوى که آدمى را از یاد خدا غافل سازد.

پوستین یوسفان شکافتن: نافرمانى پیمبران کردن، و آنان را آزار دادن.

 ( 380) بلى وقتى قضا بیاید جهان فراخ در نظر انسان تنگ شده و قضا باعث مى‏شود که حلوا در دهان تلخ مى‏گردد. ( 381) وقتى قضا آمد فضا تنگ شده در جلو دیده‏ها پرده مى‏کشد. ( 382) قضا چشم را مى‏بندد تا سرمه چشم و کسى را که روشنى چشم از او است نبیند. ( 383) وقتى که مکر آن سوار گرد بلند کند همان گرد چشم را تیره کرده و از پناه دهنده کور و دور مى‏سازد. ( 384) در این وقت بطرف سوار برو نه بسمت غبار و گرنه مکر سوار بر تو مسلط خواهد شد. ( 385) حق فرمود آن که این گرگ او را خورد وقتى گرگ را دید چرا فریاد و زارى نکرد؟. ( 386) اگر گرد گرگ را نمى‏شناخت آن که معرفت و دانشش این بود چرا مشغول چریدن گردید؟. ( 387) گوسفندان بوى گرگ را مى‏شناسند و از او حذر مى‏کنند. ( 388) مغز حیوانات بوى شیر را درک کرده چرا را ترک مى‏گویند. ( 389) بوى خشم شیر را دیدى بر گرد و با مناجات خداوند دمساز شو.

مولانا به اندیشهْ قضای الهی اشاره می‏کند و می‏گوید: قضای الهی هر توانایی در هستی را محو می‏کند و بر همه چیز غالب است. به مثلی از عرب‌ها اشاره دارد که چون قضای الهی بیاید فضا تنگ می‏شود و هیچ کاری نمی‏‏توان کرد‌ و چشم‌ها پوشیده می‏شود. چشم ما راه را از چاه تشخیص نمی‏‏دهد، چون قضا آید شود دانش به خواب.

«فارس» قضای الهی و قدرت اوست؟ که ما اسیر مظاهر و آثار آن می‏شویم؛ یعنی از سوار فقط غبار آن را می‏بینیم. حق تعالی فرمود: کسی که توسط گرگِ قضا خورده شد، گرد و غبار این گرگ را دید ولی شیون و زاری نکرد و کسی را به یاری نخواست. مولانا می‏گوید: عجیب است که حیوانات؛ وقتی بو‌ و اثر جانوران درنده را احساس می‌کنند به محل امن می‏گریزند، اما انسان به‌قدری در شهوات فرو رفته است که آثار قضا و غضب الهی را نمی‏بیند و از آن حذر نمی‏‏کند. و راه صواب و صلاح را بر‌نمی‏گزیند؛ با این‌که فرصت بازگشت و توبه هم پیدا می‏کند. لذا مولانا می‏گوید: ای انسان اگر واقعاً عاقلی و بوی خشم و غضب الهی را احساس می‏کنی، دست از تباه‌کاری بکش و با نیایش و پرهیزکاری همراه و شریک شو.