همهْ موجودات سیر کمالی دارند(ادامه)

 نارنجات: یعنی افسونهاو نیرنگ‌ها، و دراین جا آن جلوه هایی از قضای الهی است که خواست وتصمیم ما رامی شکند. نارَنجیّات، نیرنجات، علمُ الحِیَل، طلسم. شعبده. از «نیرنگ» (فارسى)، و آن عبارت از مراسم دینى و مناسک مذهبى بوده است. و براى آن تأثیرهاى فوق طبیعى قائل بوده‏اند. و هر پیش آمد، نیرنگى خاصّ خود داشته است. سپس معنى کلمه دگرگون گردیده.[1]

قضا و سر از چرخ برون کردن: نگاه کنید به: شرح بیت 381- 380 / د / 3.

پرى و دیو در شیشه رفتن: میان عامه مشهور است که سلیمان (ع) دیوهاى سرکش را در شیشه مى‏کرد و مهر بر مى‏نهاد و به دریا مى‏افکند. ولى این پندار بر اساسى نیست. بعض افسونگران و دعانویسان نیز کسانى را که به بیمارى صرع مبتلا بودند، جن زده معرفى مى‏کردند و به کسان آن مى‏نمایاندند که جن او را مى‏گیرند و در شیشه مى‏کنند.

          شرع بهر دفع شر رایى زند             دیو را در شیشه حجّت کند

1211 / د / 5

          بد اندیش را جاه و فرصت مده             عدو در چه و دیو در شیشه به‏

(سعدى)

هاروت: نگاه کنید به: شرح بیت 539 /د1 به بعد.

تربیع: در این جا یعنی طالع بد ودر ستاره شناسی از چارمین خانه نگریستن کواکب است به یکدیگر. اگر قمر در حمل باشد و زهره در سرطان یا ماه در جوزا باشد و زهره در حوت، این نظر دلیل دشمنى است.[2]

          تو تمنّا مى‏برى کاختر مدام             لاغ کردى سعد بودى بر دوام‏

          سخت مى‏تولى ز تربیعات او             وز دلال و کینه و آفات او

1722- 1721 / د /6

( 466) وقتى که قضا بناى نیرنگ گذاشت یک نفر روستایى شهرى دانشمندى را مات کرد . ( 467) با هزاران حزم و احتیاطى که داشت در آن سفر در معرض آفت قرار گرفت‏ . ( 468) چون اعتمادش به ثبات و پایدارى خودش بود اگر چه در ثبات چون کوهى بود ولى سیل مختصرى او را از جاى بکند . ( 469) وقتى قضا از آسمان سر بر مى‏آورد عاقلان همگى کور و کر مى‏شوند . ( 470) و ماهیان بر خلاف طبع از آب بیرون مى‏افتند دام مرغ را در حال پرواز مى‏گیرد و زبون مى‏سازد . ( 471) حتى پرى و دیو بشیشه رفته هاروت در بابل گرفتار مى‏گردد . ( 472) مگر کسى که بقضاى حق بگریزد او است که قضاى آسمان در او کارگر نبوده و نظر تربیع ستارگان که نظر نحس و دشمنى است خون او را نتواند ریخت . ( 473) در غیر این موقع بهر جا که بگریزى هیچ حیله‏اى از قضا جلوگیرى نخواهد کرد .

اگر جلوه‌های قضای الهی بخواهد می‌تواند تصمیم ما را در‌هم ‏شکند. خواجه با این‌که هزاران نوع دوراندیشی و احتیاط‌کاری داشت‌ و به خیال خودش کوهی استوار بود، ولی سیلی کوچک او را با خود برد و مقهورش کرد. وقتی که قضا و قدر الهی در این جهان به ظهور رسد، خردمندان دوراندیش نیز نابینا و ناشنوا می‏شوند. این مطلب اشاره به حدیثی است که می‌فرماید: عقول بشری در برابر قضای الهی هیچ است. بر اثر قضا و قدر الهی، ماهی‌ها از دریا بیرون می‏افتند و دام، پرنده را درحال پرواز گرفتار می‏کند. بر اثر قضای الهی حتی دیو و پری نیز در شیشه زندانی می‏شوند, بلکه هاروت و ماروت (دو فرشته الهی) نیز در چاه بابل زندانی می‏گردند.

همچنین مولانا اشاره می کند به داستانی که حضرت سلیمان، جن را در شیشه کرد و به دریا انداخت. خلاصه این‌که قضای الهی می‏تواند همه چیز را زیر و رو کند، مگر کسی را که به قضا پناه ببرد، که هیچ طالع بدی او را نابود نخواهد کرد. «تربیع»، در میان اهل نجوم بر نحسی و شومی‏ دلالت دارد و حالت تربیع ماه، به پایان هفتهْ اول و پایان هفتهْ سوم گفته می‏شود. تعبیر بلند حضرت امیر(ع) : «ففرّوا الی الله»، بهترین تفسیر قضا و قدر الهی است.