شعله محبت و عشق؛ هموارکننده عقبه سلوک

 تردّد: دو دلى. رفت و برگشت.

رَشَد: رستگارى.

راه رشد: یعنی راه کمال وسیر به سوی حق.

عَقبه: عَقَبَه: گردنه، رفتن به راه حق دشوارى دارد، از آن رو به «عقبه» تعبیر کرده است و مانع نگفت، چون رسیدن به حق دشوار است، اما مانعى در راه نیست.

مُطلَق: آزاد.

گام: کنایه از اثر پا در زمین.

          چند گاهش گامِ آهو در خور است             بعد از آن خود نافِ آهو رهبر است‏

          چون که شکر گام کرد و ره بُرید             لاجرم ز آن گام در کامى رسید

162- 161/ د / 2.

مُعَاف: (عربى) مُعافَى، بخشیده، آزاد، ایمن.

رو معاف: یعنی با خیال آسوده وبدون تردید به دنبال مرد حق برو.

آذر: آتش.

لا تَخَف: مترس ، خطاب به موسى (ع)، اشاره به آیه واقعه در سوره قصص که مى‏فرماید: «یا مُوسى‏ أَقْبِلْ وَ لا تَخَفْ إِنَّکَ مِنَ اَلْآمِنِینَ »: یعنى اى موسى پیش بیا و نترس که تو از امان یافتگانى.[1]

طبق فرستادن: کنایه از امر به ترسیدن.

نان فرستادن: ایمن گردانیدن. (چون از خدا ترسیدى بدان چه آرزو مى‏کنى رسیدى). مولانا، ترس از خدا را در دنیا به «طبق» تعبیر کرده است و ایمنى در روز رستاخیز را به «نان».

طَوف: مصدر مبنى از براى فاعل. طائف: طواف کننده.

کِش در این جا طوف نیست: یعنی کسی که در راه حق سیر نمی کند.

( 488) تردید و دو دلى بمنزله حبس و زندان است که نمى‏گذارد جان بطرفى برود. ( 489) هر کس انسانى را بطرفى مى‏کشد و هر کس مى‏گوید راه رستگارى من هستم‏. ( 490) این تردید قسمت کوهستانى و سر بالاى راه حق است اى خوش آن کسى که پاى جانش از دو دلى آزاد است‏. ( 491) او بى‏هیچ تردیدى راه راست در پیش دارد و همى‏رود اگر تو راه بلد نیستى جاى پاى او را بجوى‏. ( 492) گام آهو را پیدا کن و بگیر و برو تا بناف آهو برسى و مشام جان را از بوى مشک معطر کنى‏. ( 493) با این روش اگر بطرف آتش روى آورى باوج انوار خواهى رسید . ( 494) بلى وقتى خطاب « لا تَخَفْ » شنیدى نه از دریا خوفى هست و نه از موج و نه از کف‏ . ( 495) وقتى خداوند خوف در دل تو نهاد همان خوف بمنزله لا تخف است وقتى طبق براى تو فرستاد نان هم مى‏فرستد . ( 496) ترس مال کسى است که ترس از خدا ندارد و غصه آن کس دارد که در این بارگاه طواف نمى‏کند . 

 در این ابیات سخن از کسی است که روح او میان دنیا وآخرت سرگردان است واین سرگردانی زندان اوست.این سرگردانی مانند کوه بلند یا گردنه یی است که سر راه وصال حضرت حق قرار دارد وکسی می تواند از آن بگذرد که پایش آزاد باشد ودر قید وبند این جهان وآن جهان نباشد.مولانا می گوید: نشان پای این آزادگان عاشق را دنبال باید کرد ودر پی آنان بایستی سیر نمود.ودر راه حق کسی باید ترسان و نگران باشد که خوف حق در دل او نیست.