شاد از غم شدن، دام لقای الهی است

 دام لِقا بودن غم: یعنی غم سرانجام لقای حق و وصال حق را به تو هدیه می دهد. در حدیث است «اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ کُلَّ قَلبٍ حَزِینٍ: خدا هر دل اندوهناک را دوست دارد.» و نیز در حدیث است إنَّ الحَزِینَ فِى ظِلِّ اللَّهِ یَومَ القِیامَةِ: اندوهناک روز رستاخیز در سایه خداست.»[1] و نظیر این مضمون است آن چه نجم الدین در مرصاد العباد، در باب روح که بر آدم دمیده شد، آورده است: «قبض بر وى مستولى شد، آهى سرد بر کشید. گفتند ما تو را از بهر این آه فرستاده‏ایم.»[2]

خران کور: یعنی ناآگاهان که روح آنها در خطر است و نمی‌دانند.

شَیب: پیرى.

گُشاد: فراخى، خرمى، شادمانى.

صحراى گِل: عالم جسمانى. جسم و متعلقات آن.

عُج إلَى القَلبَ...: به سوى دل باز گرد، و اى رونده در شب، که در آن درختان و چشمه روان است.

( 509) از غم‏ شاد باش که غم دام بقا بوده و تو را بزندگانى ابدى رهبرى مى‏کند و در این راه طرف پستى راه بالا رفتن است‏ . ( 510) غم چون گنجى است و رنج چون کان گران قیمتى است ولى این سخن کى در کودکان اثر مى‏کند . ( 511) بچه‏ها این حال را دارند که تا نام بازى بشنوند با شتاب یک گور خرى پى آن بازى مى‏دوند . ( 512) بگو اى خرهاى کور در این سمت که مى‏روید دامها هست و در کمین شما خون آشامها ایستاده‏اند . ( 513) در این سوى تیرها پران ولى کمان آنها از چشم نهان است و بهر جوانى که از این سوى رود صد تیر پیرى فرود مى‏آید . ( 514) بصحراى دل باید قدم نهاد که در صحراى گل گشایشى وجود ندارد . ( 516) اى کاروان بطرف دل متمایل شده و در آن کشور سیر کن که در آن درختان سبز و خرم سر بر فلک کشیده و چشمه‏هاى صاف در جریانند.

اگر می‌خواهی شاد شوی، از غم الهی شاد شو، زیرا این‌گونه غم، مقدمه دیدار الهی است. غمگساری و فروتنی، مقدمه تعالی و ارتقا به مراتب معنوی است. اندوه و غم در راه حق، به منزله گنج است و رنج تو مانند معدن. آنان که خرد کودکانه دارند و نیز عوام‌الناس که سراپا به ظواهر دنیا مشغول‌اند، چه می‌دانند که غم و اندوه اولیاء‌الله چیست و برای چیست! مولانا می‌گوید: تا عمر به پایان نرسیده است دریابید که این دنیا بی‌ارزش است. «در صحرای دل» یعنی در راه معرفت حق گام باید نهاد. مقابل صحرای دل‌، «صحرای گل» است که همان دنیا و زندگی مادی را گویند؛ اگر بیابانی گل‌آلوده باشد، در آن دل گشاده نمی‌شود. ای رهرو شب! به دل، و به سیر در عالم معنا بازگرد که در طریق دل، درخت‌ها و جویباران جاری است و صحرای گل نیست.