عالمان ظاهر راه زنان روح

 شهریان: استعاره از کسانى که از علم‏هاى ظاهرى بهره گرفته‏ اند و به حقیقت نرسیده‏اند.

روستایى: ناقصى که بهره‏اى از علم ندارد.

فتوح:یعنی گشا‌یش روزنه‌های آگاهی و معرفت در دل سالک، گشایش دل.

عقل: عقل خداجوست

نقل: حرکت، سفر. لیکن در این بیت یعنی به منقولات و سخنان اهل ظاهر تکیه کرد و از ادراک حقیقت دور ماند.

غول: اشاره به اهل ظاهر است.

شِغاف: پوشش دل، حجاب قلب.

از دل تاشغاف شدن: سراسر دل را فرا گرفتن.

گرگ بر وى خود مسلط: منظور از «گرگ» مرد روستایی است واستعاره از طمع لوت و تفرج خاطره است ، ونیز کنایه از نعمت دنیا که مردمان را مى‏فریبد.

کیک: کک.

عنود: یعنی سرکش ومزاحم وسمج .

ریش خواجه بر کَنَد: یعنی آبرویی او را بریزد.

دندان کَنان:یعنی لرزان از سرما، زارى کنان، بى‏قرار.

هِشته: در فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوى، یله، تنها، معنى شده ولى با توجه به زمینه قصه وحیله های مرد روستایی، به نظر می رسد « تمثال گرگ هشته» یعنی صورت وشکل ساختگی گرگ، که روستایی ساخته بود تا شری به پا کند وخواجه را از خانه خود براند.

 ( 642) شهریان خودشان راه زن روح هستند روستایى گیج نفهم دیگر کى است و چه خواهد بود. ( 643) این سزاى کسى است که بانگ غولى شنیده و بدون تعقل و تدبیر براه افتاد. ( 644) پس از آن وقتى پشیمان شد که وقت گذشته دیگر پشیمانى سودى نداشت‏.( 645) تیر و کمان در دست خواجه بود و هر زمان انتظار گرگ را داشت‏. ( 646) او گرگ مى‏جست و بى‏خبر بود که گرگ بر او مسلط شده و او بى‏خبر است‏. ( 647) هر پشه و کیک چون گرگى در آن ویرانه هر دم به آنها زخمى مى‏زد. ( 648) بى‏چاره از ترس حمله گرگ مجال نمى‏کرد که پشه‏ها را دور کند. ( 649) مى‏ترسید که مبادا گرگ آسیبى بباغ انگور برساند و روستایى ریش خواجه را بکند. ( 650) همینطور دندان بروى جگر گذاشته و تا نیمه شب جانش بلب رسید. ( 651) ناگاه شبه گرگ از بالاى تپه‏اى سر بر آورد. ( 652) خواجه تیرى بر کمان گذاشته و از شست رها کرد و بلا فاصله تیر بحیوان اصابت کرده و به پشت افتاد.

منظور از «شهریان» عالمان ظاهری هستند که با تکیه بر محفوظات صوری خود، سالکان و طالبان حق را به بی‌راهه می‌برند. و «روستایی» آن نادانی است که حتی محفوظات عالمان ظاهری را نیز ندارد و در جهل مرکب دست و پا می‌زند. معنای بیت این است‌: در جایی که جایز نیست مطیع و تابع عالمان ظاهر شوی‌، می‌خواهی به خدمت آن مدعیان بی‌سواد و نادان درآیی؟!.

مولانا می گوید: خواجهْ بیچاره تیر و کمان را به دست گرفت و سراسر شب، از هر طرف گرگ را می‌جست. ناگهان از بالای تپه‌ای، شبح گرگی سرکش و رها شده، نمایان شد. خواجه تیر را رها کرد و چنان به هدف زد که گرگ از آن بالا به زمین افتاد.