دعوى طاوسى کردن آن شغال که در خم صبّاغ افتاده بود

 ملامت‌گر: شغال دیگری است که این شغال رنگین را به سؤال گرفت.

بادیه: ریگ‌زار راه مکه است و کسی که از آن نگذرد نمی‌تواند راه «منی» را طی کند.

نهفت: پنهانى، آهسته.

صنم: یعنی بت.

شَمَن: بت‌پرست و پرده‌دار بتکده.  

لوح شرح کبریایى شدن: اسرار الهى را دانستن و گفتن، از عالم معنى با خبر بودن.

جوهرى: در این‌جا یعنی دارای گهر، اصیل، بزرگ، گوهرى، گوهر فروش. بدان رو که گوهر فروش گوهرهاى رنگ رنگ دارد و شغال نیز رنگ‏ها به خود گرفته بود.

چون مشترى: مانند مشترى، زیبا و روشن، یعنی سعادت بخش، خجسته؛ به تعبیر عرفا، مرد کامل.

طاوسان جان: یعنی آنها که جمال و کمال از روح مطلق و هستی بی‌قید و شرط پروردگار دارند؛

جلوه‌ها دارند: یعنی حالاتی که نشان‌دهنده چنین کمال و جمالی باشد نه مانند رنگ خُم بر پوست شغال.

کوبیدن: پیمودن، رفتن.

کوبم: یعنی زیر پا بگذارم، از آن بگذرم.

منى: مِنى. صحراى معروف نزدیک به عرفات.

خواجه بُو العَلا:طاووسان دیگر به طنز لقب «ابوالعلا» یعنی بلند مرتبه، را برای شغال مدعی به‌کار می‌برند.

از آسمان آمدن خلعت طاوس: به احتمال قوى مولانا که با فرموده‏هاى امیر مؤمنان (ع) انس فراوان داشته، این جمله را از خطبه آن حضرت در خلقت طاوس برداشته که «آن را در استوارترین هیأت پرداخت و رنگ‏هاى آن را به نیکوترین ترتیب مرتب ساخت.»[1]

( 766) آن شغال که پوستش بچندین رنگ مزین شده بود بگوش شغالى که ملامتش مى‏کرد آهسته گفت‏ . ( 767) رنگ پوست مرا نگاه کن و ببین که هیچ بت پرستى بتى مثل من ندارد . ( 768) ببین که من چون گلستانى هستم و صد گونه رنگ مطبوع در پوست من دیده مى‏شود مرا سجده کن و از من سرکشى منما . ( 769) کر و فر و آب و تاب رنگهاى زیباى مرا ببین و بدان که من فخر دنیا و ستون دین هستم‏ . ( 770) من مظهر لطف خداوندى شده و لوح کبریایى حق گردیده‏ام‏ .( 771) پس روى بشغالان نموده گفت اى جماعت شغال مرا شغال نخوانید کجا شغال ممکن است با این جمال جلوه گر شود . ( 772) شغالان چون پروانه‏ها که گرد شمع جمع شوند در اطراف او گرد آمدند . ( 773) و گفتندش اکنون تو را بچه نام بخوانیم گفت مرا طاوس صدا کنید . ( 774) گفتند طاوسان جان در گلستان جلوه‏ها دارند و چتر مى‏زنند . ( 775) تو مى‏توانى آن طور جلوه کنى و چتر بزنى گفت نه کسى که بادیه را طى نکرده چه سان از کعبه و منا نام مى‏برد . ( 776) گفتند بانگ طاوس توانى کرد گفت نه گفتند احمق پس طاوس نیستى‏ . ( 777) خلعت طاوس از آسمان مى‏آید و خلقت او زیبا است تو از رنگ و دعوى چگونه بمقام طاوسى توانى رسید .

مولانا به طنز، شغال رنگین را با القاب کسانی می‌خواند که غالباً پیشوای دین و رهبر اهل ظاهرند (فخرالدین، رکن‌الدین و..) شغال رنگین می‌گوید: شرح عظمت و کبریای الهی را در وجود من باید دید. شغالان دیگر از این شغال رنگین یا این شیخ مدعی می‌پرسند: تو در خود جلوه‌های کمال معنوی را داری؟ می‌گوید: نه، زیرا این راه را طی نکرده‌ام.

شغال در این داستان، رمز مدعیان دروغى است که مى‏کوشند ظاهر خود را بسازند و مردمان را فریب دهند و به دام اندازند. سخنانشان باریک و درونشان تاریک است. مولانا از این تمثیل نتیجه‌گیری می‌کند که: شایستگی مردان حق از عنایت پروردگار است و بس.