ادامه درس 97

 بر آویختن: دار کشیدن.

در مضحکه انداختن: خود را ریشخند ساختن.

دشمنان: اسرائیلیان مراد است.

درباختن: صرف کردن، هزینه کردن.

این بود...: این کار جوانمردانه است؟ چنین کار شایسته کرام است؟

ادرار: مقررى، راتبه، حقوق مداوم ومستمری ،

          مرا در نظامیّه ادرار بود             شب و روز تلقین و تکرار بود

(بوستان سعدى، ص 159)

مملکت‌ها: یعنی اموال زیاد به انداز عواید یک یا چند ایالت.

مُسلّم می‌خورید: یعنی با اختیار کامل می خورید، بی این که کسی برای شما حدی قائل شود.

طبل خوار: یعنی پرخور،شکم باره.

(920) فرعون همین که ماجرا را شنید چنان غضبناک شد و منجمین را بحضور طلبیده‏،گفت اى خیانت پیشگان اکنون شما را بدار خواهم آویخت‏. ( 921) بدشمنان خود مال بخشیده و خود را مضحکه آنان قرار دادم‏. ( 922) تا بنى اسرائیل امشب از ملاقات زنهاى خود محروم ماندند. ( 923) مقصود حاصل نشده مال رفته کارى که شما مى‏خواستید بکنید نتیجه‏اش این بود؟. ( 924) همه ساله از من کمک و خلعت گرفته و عایدات کشور را مى‏خورید. (- براى اینکه در چنین روزى بمن کمک فکرى بکنید. ( 925) نتیجه شور و رأى عاقلانه شما و آخر همه ستاره دیدن و عقل تدبیر همین بود؟ شما همگى شکم پرست و مکار و شوم هستید. ( 926) پس اکنون گوش و بینى شما را بریده و بدنتان را پاره پاره کرده و آتش مى‏زنم‏. ( 927) آرى شما را هیزم آتش کرده و عیش گذشته شما را ناخوش خواهم ساخت‏.

فرعون نیز سخنان منجمان را شنید و گفت: ای خیانتکاران! من شما را بی‌هیچ امانی دار می‌زنم، زیرا من با رای شما خود را مسخره عام کردم. و بی‌خود آن همه هدیه و جایزه به دشمنانم دادم. سال‌های متمادی است که شما از من مستمری و جامه‌های فاخر دریافت می‌کنید؛ در کشور اعمال نفوذ می‌کنید و عواید آن را نیز به خود اختصاص می‌دهید. من شما را به هیمه و هیزم تبدیل می‌کنم و هر چه تا‌کنون خوشی کرده‌اید به ناخوشی و تلخی مبدّل می‌سازم.

 خدیو: پادشاه، خداوند.

چربیدن: پیش افتادن، فائق شدن.

زما چربید دیو: یعنی شیطان برما غلبه کرد ، ودراین جا نیروی مخالف فرعون را دیو گفته اند.

فوت شد از ما: یعنی طالع از تصرف ما بیرون رفت.

روز ولاد نگه داشتن: روز زادن کودک را به خاطر سپردن.

رصد بستن: یعنی مراقب حرکت ستارگان بودن وطالع و وقایع را از پیش دریافتن.

نجهد این قضا: یعنی حکم آسمانی و الهی جاری نگردد.

اى غلام...: اى که همه اندیشه‏ها و هوش‏ها برابر راى تو ناچیز است.

پریدن تیر حکم: کنایه از جارى شدن حکم الهى.

تیر حکم خصم دوز: همان قضای الهی است و خصم فرعون است.

مکان بر لا مکان حمله بردن: کنایه از اندیشه مخلوق با قضاى خالق در افتادن.

زمین با آسمان خصمی کند: یعنی درافتادن بنده با حق و هستی مطلق؛ در این درگیری به الوهیت حق آسیبی نمی‌رسد و وجود خاکی است که نابود می‌شود.

نقش با نقاش پنجه زدن: مصنوع برابر صانع ایستادن.

          ور بگیرى کیت جست و جو کند             نقش با نقّاش چون نیرو کند

608 / د / 1.

  منجمان به فرعون سجده کردند و گفتند: ای سلطان! اگر‌چه یک‌بار شیطان بر ما غالب شده، اما این ما بودیم که چندین سال بلاهایی را از تو دفع کردیم که حتی اوهام و خیالات را نیز حیرت‌زده می‌کرد. هر چند این بار تدبیر درستی نیند‌یشیدیم و نطفه پدر موسی در رحم مادر قرار گرفت؛ اما ما به کفّاره این گناه، روز تولد او را معین می‌کنیم، تا این‌بار فرصت را از دست ندهیم و این قضای الهی را دفع می‌کنیم. مولانا می گوید در افتادن و دشمنی کردن زمین با آسمان، یعنی درافتادن بنده با حق و هستی مطلق است؛بدیهی است که در این درگیری به الوهیت حق آسیبی نمی‌رسد و وجود خاکی است که نابود می‌شود.