نفس امّاره بسان فرعون و اژدهاست

 اژدرها: استعاره از نفس أمّاره، یعنی همین نفس فرعونی.

          نفست اژدرهاست او کى مرده است             از غم و بى‏آلتى افسرده است‏

1053 / د /3

چه: استعاره از ناتوانى. آماده نبودن وسیلت طغیان.

آفسان: افسانه. سر گذشت، داستان که خوشایند است.

          بدان بدگزین بد بهانه منم             سخن را نخست آفسانه منم‏

(فردوسى، به نقل از لغت نامه)

 ( 971) آن چه در فرعون بود در وجود تو نیز موجود است ولى اژدهاى تو در چاه محبوس است‏. ( 972) افسوس این همه که گفتیم احوال تو است ولى تو اینها را به آن فرعون مى‏بندى‏. ( 973) اگر از تو سخن بگویند وحشت مى‏کنى و اگر از دیگرى بگویند افسانه بنظرت مى‏آید. ( 974) بدان که این نفس لعین تو را خراب مى‏کند و این که با تو قرین است تو را از سعادت دور مى‏کند. (- این کارها و این جنایتها همه از نفس تو ناشى مى‏شود ولى از اثر نادانى مغلوب او هستى‏. ( 975) این آتش نفس هیزم فرعون را ندارد چرا که مثل فرعون آن همه کمک و دستگاه و جاه و جلال ندارد (و اگر داشت همان کار را مى‏کرد که فرعون کرده بود).

اظهار ات مولانا در این پنج بیت در حقیقت نتیجه تمام ابیات پیشین این حکایت است  که: آن‌چه در وجود فرعون وجود داشت‌ در تو نیز هست، ولی اژدهای نفس تو در چاه فقر و بینوایی، زندانی شده است. همه انسان‌ها دارای خوی تهاجم و گردن‌فرازی هستند، ولی غالبا امکان و قدرت نمی‌یابند تا به امیال نفسانی خود جامه عمل پوشند. تا به حال هر چه در مذمت فرعون گفتیم، در واقع بیان حالات تو بوده، اما افسوس که همه این اوصاف را به فرعون نسبت می‌دهی. هر‌گاه از اوصاف نکوهیده و زشت‌تر حرف بزنند، نفرت و دلتنگی سراسر وجودت را فرا می‌گیرد و اگر به دیگری نسبت دهند، به نظرت افسانه می‌آید و در اصلاح تو اثر ندارد. اگر امکان قدرت‌ نمایی و خود ستایی و غلبه بر دیگران را به تو بدهند، تو هم فرعونی. آیا می‌دانی که نفس امّاره ملعون‌، چگونه تو را تباه می‌کند‌؟ این نفس‌، تو را از مقام قرب الهی دور می‌سازد. آتش نفس تو، هیزم فرعونی ندارد؛ یعنی فاقد جاه و مال و قدرت و سلطنت است و إلّا اگر این امکانات به او داده می‌شد تو نیز مانند فرعون آتش فتنه و سرکشی می‌افروختی.