رابطهْ کمال وپیوند با عالم غیب

زیبایی ها، قطره‌ای از دریای ژرف الهی است

 عَسِى: عَسَى (از افعال مقاربه) بو که. امید است.

دریاى ژرف: استعاره از عالم لطف حضرت حق که عام است. هر زیبایى و نیکى از جانب اوست.

طرف: چشم.

خوبی: یعنی خوبی مطلق و لطف محض که همه برای رسیدن به آن می‌کوشند و در جنگ و نزاع‌اند.

برگ بى‏برگى: یعنی توانایی ترک همه مظاهر مادی و منافع این جهانی. درویشى. فانى شدن در حق. از تعلق آزاد بودن.

          گر بریزد برگ‏هاى این چنار             برگ بى‏برگیش بخشد کردگار

2237 / د /1

 نشان طوبى: کنایه از رسیدن به بهشت. در بهشت آرمیدن. «طوبى» چنان که مى‏دانیم درختى است در بهشت پر شاخ و برگ. (آن که از دنیا برهد، به بهشت رسد).

بى‏راحتى دام راحت بودن: نظیر:

          اى بسا زجرى که بر مسکین رود             در ثواب از نان و حلوا به بود

          ز آن که حلوا بى‏اوان صفرا کند             سیلیَش از خُبث مُستنقا کند

          سیلیى در وقت بر مسکین بزن             که رهاند آنش از گردن زدن‏

2602- 2600 / د /6

بهر یارى مار جوید: «مار» استعاره از مال و زیور این جهان است چنان که در حدیث است «المالُ حَیَّةٌ وَ الجاهُ أضَرُّ مِنهُ.»[1] و على (ع) فرماید: «مَثَلُ الدُّنیا کَمَثَلِ الحَیَّةِ لَیِّنٌ مَسُّها وَ السُّمُّ النَّاقِعُ فِى جَوفِها.»[2]

بوى از جزو به کل بردن: از مصنوع به صانع رسیدن. از آثار خدا، خدا را شناختن.

بوى از ضد به ضد بردن: چنان که معروف است ضد را از ضد توان شناخت. (از قهر به لطف توان رسید.) فقرى که او دهد پادشاهى است و خواریى که رضاى وى در او باشد سرورى است و قهر او نشانه لطف است.

          اگر با دیگرانش بود میلى             چرا ظرف مرا بشکست لیلى‏

(نظامى، لیلى و مجنون)

 ( 987) هر جا لطفى از کسى بینى بسوى اصل آن لطف راه مى‏یابى‏. ( 988) این همه خوبها از دریاى خوبى است جزء بودن او را بگذار و بدان که این از همان کل است و جزء اعتبارى بیش نیست‏ . ( 989) جنگهاى مردم براى رسیدن بخوبى است و برگ بى‏برگى نشانه درخت طوبى است‏ . ( 990) جنگهاى مردم براى صلح است و همیشه سختى است که دام راحت است‏ . ( 991) هر زدنى براى نوازش و هر گله‏اى براى تشکر است‏. ( 992) از جزء بکل بوى برده از ضد به ضد منتقل شو.

در بیت پیش مولانا گفت: که همه ما آشنای آن سر هستیم و پیوندی با عالم غیب داریم و اکنون می‌گوید: عواطف و روحیات ما ریشه‌‌ در آن عالم دارد و همه چیزهای زیبا و دلنواز، قطره‌ای از دریایی است که ژرفای آن ناپیداست. مولانا می گوید: هرکس به این مرتبه ازکمال و بی‌نیازی برسد، در سایه درخت طوبی و در پناه لطف حق جای خواهد داشت. او می گوید: هر چیزی ممکن است ضد خود را در پی داشته باشد؛ کسانی که ریاضت و «دائما بی‌راحتی» را انتخاب می‌کنند، سرانجام «راحت» را به دست می‌آورند. ترک دنیا، دام راحتی است؛ چنان‌که در حدیث قدسی آمده است: «انّی جعلت الراحة فی ترک الدنیا والناس یطلبونها فی اشتغالها؛آسا‌یش را در فرونهادن دنیا نهاده‌ام؛ درحالی‌که مردم آن را خواهانند»‌. منظور مولانا این است که: همه امور مادی و ظاهری زندگی، راهی به سیر الی‌الله دارد، (والمجاز قنطرة الحقیقة). تو باید ادراک داشته باشی تا از جزء، کل و از ضد، ضد را بشناسی؛ در قهر حق، لطف او را ببینی و از مجاز به حقیقت راه یابی.

بهر یاری مار جوید آدمی: مضمون بیت یادآورسخن مولاعلی(ع) است که: «مَثَلُ الدُّنیا مَثَلُ الحیَّةِ التی یَلیُ مَسُّهُ ویُعجبُ نَقشُهُ ویَقتُلُ سَمُّهُ»[3]

حریف بی غمی: یعنی دوستی که غمخوار آدم باشد.

او: اشاره است به مارگیر.

شِگرف: معنى‏هاى زیبا، لطیف، ستبر، و بزرگ آمده است.

 ( 993) جنگها آشتى مى‏آورد و مار گیر بهواى یارى مار مى‏گیرد. ( 994) آدمى براى یارى مار مى‏جوید و براى حریف بى‏غمى غم مى‏خورد. ( 995) او در ایام برف گرد کوهستان گردش کرده و یک مار تعجب آورى جستجو مى‏کرد . ( 996) از قضا اژدهاى بزرگى دید که مرده افتاده و از رعب هیکل او دلش پر از ترس گردید . ( 997) او در زمستان سخت در جستجوى مار بود اژدهاى مرده دید. ( 998) مارگیر فقط براى اینکه مردم نادان را بحیرت بیاندازد مار تهیه مى‏کند.