گلستان معرفت، هدیهْ انبیا(ادامه)

 راجعون: باز گردنده‏ها. جمع «راجع» را مصدر «رجوع» به معنى باز گردیدن. این کلمه در چند آیه از قرآن کریم آمده است.[1]

أضحَکَ الرُّجْعى‏: باز گشت، چهره ترش رویان را خنداند.

از حرج راهی است پنهان تا فرج: اشاره دارد به آیات:«وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا یُسْرًا »:و اما کسى که ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، پاداشى نیکوتر خواهد داشت؛ و ما دستور آسانى به او خواهیم داد.»[2] و:«لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا »:خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایى که به او داده تکلیف نمى‏کند؛ خداوند بزودى بعد از سختیها آسانى قرار مى‏دهد![3] و:«فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا »:به یقین با (هر) سختى آسانى است!(آرى) مسلّماً با (هر) سختى آسانى است.[4]

دانش‌ها: همان علوم اهل ظاهر و هنرهای این جهانی است.

اصلش ز آن سر است: یعنی از علم الهی نشأت یافته است.

علم لدنی: همان علم است که از جانب پروردگار است و با آن می‏توان به سوی حق پرواز کرد.

( 1118) از راجعون تمجید فرموده‏اند و رجوع این است که گله از چرا بر گردد و بخانه برود . ( 1119) وقتى گله باز مى‏گردد آن بز که پیش آهنگ بوده و از همه جلوتر بود از همه عقب مى‏ماند . ( 1120) آن بز لنگ پس مانده پیش افتاده و روى ترش رویان را بر گشتن او خندان مى‏سازد . ( 1121) گزاف نگفتم که این قوم لنگ شده‏اند زیرا که آنها فخر را داده و ننگى خریدند . ( 1122) آنها با پاى شکسته بحج مى‏روند آرى از حرج و سختى بفرج و گشایش راه پنهانى هست‏ . ( 1123) این قوم دل را از دانشها شستند براى اینکه این دانش باین راه آشنا نیست‏ . ( 1124) اینجا دانشى لازم است که از آن سو آمده باشد و اصلش در آن طرف باشد چرا که فرع است که مى‏تواند کسى را به اصل خود راهنمایى کند . ( 1125) هر پرى چگونه ممکن است عرض دریا را بپرواز طى کند علم لدنى است که به لدن پى مى‏برد و بنزد او راهنمایى مى‏کند .

مولانا می‏گوید: مردان حق اگر ظاهراً لنگ و بی چیز و ناتوان‏اند، بی‌دلیل و از روی دروغ و ریا نیست. اینها به میل و رغبت، خواری دنیا را بر «فخر» آن ترجیح داده‌اند. اینها با همین ظاهر ناتوان به مقصد می‏رسند، زیرا در هر تنگی و سختی راهی به گشایش وجود دارد. این علم الهی است که آدمی ‏را تا بارگاه خداوند می‏رساند. حال که انسان چنین شایستگی‌ای دارد که می‏تواند از بادهْ خوش‌گوار معارف ربّانی و حقایق الهی مست شود و بر وسعت دریای حقیقت پرواز کند. پس چرا علمی‏ را بیاموزد که باید سینه را از آن شست و پاک نمود.