نباید فقط به ظاهر قرآن متمسک شد(ادامه درس قبل)

 شگرف: بزرگ.

سلطان شگرف: استعاره از پیمبر یا ولىِّ خدا.

استغنا (استغناء): در لغت بى‏نیازى است و در اصطلاح صوفیان مقام کبریایى است، چنان که هیچ چیز را به حساب نیارند. فرید الدین «استغنا» را یکى از هفت وادى عرفان دانسته است:

          بعد از این وادى استغنا بود             نه در او دعوى و نه معنى بود

          مى‏جهد از بى‏نیازى صَرصرى             مى‏زند بر هم به یک دم کشورى‏

          هفت دریا یک شَمَر اینجا بود             هفت اخگر یک شرر اینجا بود

(منطق الطیر عطار، ص 200)

مراعات نیاز: یعنی مردان حق به هیچ عامل این جهانی، واز جمله به لفظ وعبارت برای بیان آنچه در می یابند، نیاز ندارند.

عمیان: یعنی کوران.

عصا معشوق عمیان می‌بود: عصا معشوق کوران است.

حروف مصحف: یعنی الفاظ قرآن.

ذِکر: یاد پروردگار و تکرار اسمای او در خلوت است. کنایه از آیه‏هاى قرآن.« ذلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ اَلْآیاتِ وَ اَلذِّکْرِ اَلْحَکِیمِ». [1]

 نُذُر: جمع نذیر: به معنای هشدارها و اندرزها دربارهْ تکالیف شرعی است، آن چه ترساننده باشد از نشانه‏هاى الهى یا گفتار پیمبران.« وَ ما تُغْنِی اَلْآیاتُ وَ اَلنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا یُؤْمِنُونَ».[2] نیز کنایه از کتاب‏هاى پیمبران.« هذا نَذِیرٌ مِنَ اَلنُّذُرِ اَلْأُولى‏.»[3]

          گشت ارسلناک شاهد در نُذُر             ز آن که بود از کَون، او حرّ بن حُر

3824/ د / 1

صندوق خالی ز بار: کسی است که علم ظاهر را ندارد و راهی به باطن هم نیافته است

صندوق پر از موش و مار: است؛ یعنی مرد ناآگاه که در وجودش کفر و عصیان هم باشد.

مولانا می‏‏گوید: ظاهر و لفظ قرآن برای کسانی مهم است که به حقیقت و معنای آن نرسیده‌اند و آن «معنی ژرف» در این الفاظ نمی‏‏گنجد، مگر یک نیروی الهی در کار باشد. بیان آن معنای ژرف در الفاظ، مثل این است که از «مست» انتظار «مراعات ادب» داشته باشیم. آنها که به حقیقت می‏‏رسند؛ مست حقیقت‌اند و ادراک و حالشان در لفظ نمی‏‏گنجد.

مولانا مثال دیگری را بیان می‌کند: آدم بی‌نیاز، نیازی به مراعات نیاز ندارد. مردان حق نیز به هیچ عامل این‌جهانی و از جمله به لفظ و عبارت برای بیان آن‌چه درمی‌یابند، نیازی ندارند. مولانا می‏‏گوید: عصا معشوق کوران است و اهل ظاهر کورانی هستند که حقیقت قرآن را نمی‌دانند، اما ذهن آنها مانند صندوق انباشته از الفاظ و مباحث گوناگون است و همین الفاظ و مباحث، مانند عصای کوران آنها را سرپا نگه می‏‏دارد. مولانا می گوید: کور‌ها، جنبه‏های لفظی دین را خوب به خاطر می‏‏سپارند؛ اما معنای آن را درنمی‌یابند. اگر چه یاد داشتن این الفاظ نیز بد نیست.