مثال رنجور شدن آدمى به وهم تعظیم خلق و رغبت مشتریان به وى و حکایت معلّم 

 مثال رنجور شدن آدمى: تمثیلی که با این عنوان آغاز می شود، پیش از مثنوی در عیون الاخبار، الفُ لیلةٍ ولیله، وفردوس الحکمه، مشابه آن آمده است، ودر شرح نهج البلاغهْ ابن ابی الحدید نیز نظیری دارد.[1]

اجتهاد: کوشش، سختیى که نتیجه رفت و آمد به مکتب است.

تعویق: دراینجا یعنی تعطیل کردن.

دورى گرفتن: کنایه از تعطیل کردن کار. (چرا معلم بیمار نمى‏شود تا چند روز به مکتب خانه نیاید).

چونى تو زرد: چرا رنگت زرد شده.

غم نمودن: اظهار نگرانى و اندوه کردن.

تَواتُر: پى در پى. (چون سى کودک پى در پى معلم را گویند بیمارى، گفته آنان در ذهن او جاى مى‏گیرد).

مُستقر: جایگاه. مستقر یافتن: جاى گرفتن.

ذَکِى: باهوش.

گرداندن: دگرگون کردن.

عهد وثیق: یعنی پیمان.

غمّاز: یعنی سخن چین.

تفاوت عقل بشر: خرد خردمندان چون زیبایى زیبا رویان است. در بعضى بیش است و در بعضى بیشتر.

در زبان پنهان بودن: مرحوم فروزانفر مستند آن را فرموده‏ى امیر مؤمنان (ع) آورده است که: المَرءُ مَخبُوءٌ تَحتَ لِسانِهِ.[2]

مولانا برای بیان مقام والا و ارزش حقیقی صاحبان یقین، لطیفه‏ای را نقل می‏کند که چگونه شاگردان، معلمی ‏را که صاحب یقین نیست و با خیال و گمان زندگی می‏کند می‏فریبند. در این لطیفه، معلم نمونهْ مردمی است که یقین ندارند و با سخن این و آن دچار خیال و وهم می‏شوند.