تشبیه بند و دام ِقضا، به صورت پنهان، به اثر پیدا 

بند پنهان قضای الهی

 دلق: یعنی جامه فقیرانه.

سر برهنه: کنایه از پریشان حال، نشانه از دست دادن امکانات است، زیرا علامت اجتماعی طبقات و اصناف، غالباً کلاه آنها بوده است.

نابکار: بد کردار، نادرخور.

اقمشه: جمع قماش: کالا از هر جنس، اجناس، کالاها.

کام دشمن رفتن: یعنی دشمن کام، بدبخت، چنان که دشمن خواهد شدن. دشمن شاد گشتن.

ادبیر وار (ادباروار): مُدبَر، بخت بر گشت، دچار بدبختی.

کیا: بزرگ.

همت:نفوذ روحانی مردان راه خداست. در اصطلاح عارفان توجه قلب است با تمام قواى روحانى به جانب حق در طلب حصول کمال براى خود یا دیگرى.

از گل تیره بر جهیدن: مثل از خاک سیاه برخاستن؛ به معنای نجات از بدبختی است، کنایه از رها شدن از گرفتارى.

گِل: غالباً در کلام مولانا کنایه از دنیای مادی است.

نه آهنی: یعنی نه قید‌و‌بندی که او را از رفتن باز دارد.

مناص: یعنی پناه بردن یا پناهگاه.

صَفى: گزیده، پاک از عیب و نقص، وَلىّ.

مَکمَن: یعنی پنهان است،  نهان جاى.

حفره‏گر: که در جایى سوراخى کند.

مر آن را: یعنی آن بند آهن پیدا و آشکار را.

تکسیر: یعنی شکستن.

«مهترزاده» انسانی است که می‌خواهد در پی خواسته‌های خود باشد و از تأثیر قضای الهی غافل است؛ او با این‌که در ظاهر آزاد و مختار است، اما به مراد نمی‌رسد. سخن از انسانی است که «بند تقدیر و قضای مختفی» او را از رسیدن به مراد دنیایی خود باز می‌دارد و اگرچه در ظاهر، همه اسباب کار مهیاست، اما نمی‌توان کاری کرد. مولانا می‌گوید: این بند پنهان قضای الهی را فقط جان‌های پاک مردان حق می‌تواند ببیند‌.