آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

بند پنهان قضای الهی

 حَبلٌ مِن مَسَد: ریسمانى از لیف خرما.[1] اشاره به آیه واقعه در سوره تبت که مى‏فرماید وَ اِمْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ اَلْحَطَبِ فِی جِیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ یعنى و زن بو لهب که حمال بار هیزم بوده و در گردنش ریسمانى است از لیف خرما

حَماله حَطب: بردارنده هیزم.[2] مفسران را در معنى «حطب» سخن‏هاست. بعضى لفظ «حطب» را از معنىِ ظاهر آن بر مى‏گردانند و گویند مقصود از بردن حطب این است که او سخن چینى مى‏کرد. (مجمع البیان، المیزان، از تفسیر قمى) و آنان که کلمه را به معنى ظاهر آن گرفته‏اند گویند وى خار مى‏آورد و بر رهگذر رسول (ص) مى‏افکند. و کلمه «سَیَصلَى» پیش گویى رسول (ص) است به رفتن ابو لهب و زنش به دوزخ. مولانا گوید «حبل هیزم را جز او چشمى ندید».

(رسول مى‏دید که آن دو در آتش دوزخ‏اند.) مرحوم طباطبائى نویسد: ابو لهب و زنش در قیامت در آتش‏اند به همان صورت که در دنیا بودند. (المیزان) و بعضى گویند اشاره است بدان که ابو لهب و زنش به کفر مى‏میرند. (تبیان)

باقیانش: شارحان مثنوى را در مرجع ضمیر «ش» خلاف است. بعضى گفته‏اند مقصود «مهتر زاده» است، لیکن مطمئناً ضمیر به «حبل و هیزم» بر مى‏گردد.

در بیت قبل فرمود حبل و هیزم را تنها رسول (ص) دید که آن چه بر دیگران پوشیده است بر او هویداست، امّا دیگران آن را تأویل مى‏کنند که مقصود از «حبل و هیزم» بار گناه است که بر دوش اوست. (حبل و هیزم را با درک حسى نمى‏توان دریافت حالى که باقیان گرفتار حس‏اند).

کین ز بى‏هوشى: کنایه از رها کردن ادراک حسى است. (حبل و هیزم را هنگامى توان دید که ادراک حسى را رها کنى).

          بى‏هشان را وا دهد حق هوش‏ها             حلقه حلقه حلقه‏ها در گوش‏ها

3674/ د / 1

هوشمند: کنایه از داراى ادراک حسى و عقل جزئى.

لیک از تأثیر آن: استدراک است بر جمله «نه موکّل بر سرش نه آهنى».

دعایى: بقیه خطاب جوان است به زاهد که در بیت 1654 /د3 گفت.

آن که بیند: ولى حق که بر ضمیر بندگان اشراف دارد.

شقی: یعنی بدبخت.

پوشد به أمر ذو الجلال: از الطاف بارى عَزَّ اسمه بر بندگان این است که زشت کارى آنان را نهان مى‏کند و نیکویى آنان را آشکار، چنان که در دعاست: یا مَن أظهَرَ الجَمیلَ وَ سَتَر القَبیحَ.بندگان خاص حق نیز چنین‏اند که:« وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً».[3] از جمله موجب‏هاى رسالت رسول اکرم (ص) چنان که در قرآن کریم آمده است برداشتن غل‏ها از دست و پاى مردم است.« وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اَلْأَغْلالَ اَلَّتِی کانَتْ عَلَیْهِمْ.»[4] این غل‏ها چیست. بندها که بر دل‏هاست. ظاهر بینان در دیدن آن ناتوان‏اند، اما اهل معنى آن غل‏ها را مى‏بینند.

          گفت أغلالاً فَهُم بِه مُقمَحُون             نیست آن اغلال بر ما از برون‏

          خَلفِهمُ سَدًّا فأغشیناهُمُ             مى‏نبیند بند بند را پیش و پس او

          رنگ صحرا دارد آن سدّى که خاست             او نمى‏داند که آن سدِّ قضاست‏

3244- 3242 / د /1.

مولانا می‌گوید: بند پنهان قضا را، مرد صافی و واصل به حق می‌تواند ببیند. نمونه اعلای این‌گونه مردان، پیامبر(ص) است؛ و آن‌که این بند ناپیدا بر گردن اوست، کسی است مانند ابولهب و همسرش. در آیه‌های سوره لهب، درباره زن ابولهب می‌خوانیم: زن او هیزم‌کش آتش دوزخ است و در گردنش طنابی از لیف خرماست که او را به درون آتش می‌کشاند. مولانا می‌گوید: در ظاهر، نه بر دوش این زن هیزمی بود و نه برگردنش طنابی، و آن‌چه پیامبر می‌دید، همان بند پنهان قضای الهی بود. «باقیان» یعنی دیگران؛ افرادی غیر از مردان کامل و واصل. اینها تصور می‌کنند که نرسیدن به حقایق از «بیهوشی» است و خودشان «هوشمند» بوده‌اند و رسیده‌اند؛ درحالی‌که به جز مردان واصل چون پیامبر، کسی به حقیقت نمی‌رسد. تأویل و تفسیر اینها از امور، مطابق با همان آگاهی محدودشان است. مولانا می‌گوید: اما کسی که در بند قضای الهی است و پشت باطن او خمیده است، ناله‌‌ای دارد و تو آن ناله را می‌شنوی. هرکس که این نشانه‌ها و آثار و معنای این ناله‌ها را درست بشناسد، گمراه و ره یافته را نیز می‌شناسد. پیامبر و مردان حق، این آثار و آن بند پنهان را می‌‌شناسند، اما به امر خدا از فاش کردن آن خودداری می‌کند.