darmahzaremolanachannel@
( 1826)حسّ اسیرِ عقل باشد ای فلان |
|
عقل اسیر روح باشد هم بدان |
( 1827)دست بستهْ عقل را جان باز کرد |
|
کارهای بسته را هم ساز کرد |
( 1828)حسها و اندیشه بر آب صفا |
|
همچو خس بگرفته روی آب را |
( 1829)دست عقل آن خس به یکسو میبرد |
|
آب پیدا میشود پیش خرد |
( 1830)خس بس انبه بود بر جو چون حباب |
|
خس چو یکسو رفت پیدا گشتآب |
( 1831)چونکه دست عقل نگشاید خدا |
|
خس فزاید از هوا بر آب ما |
( 1832)آب را هر دم کند پوشیده او |
|
آن هوا خندان و گریان عقل تو |
( 1833)چونکه تقوا بست دو دست هوا |
|
حق گشاید هر دو دست عقل را |
( 1834)پس حواس چیره محکوم تو شد |
|
چون خرد سالار و مخدوم تو شد |
( 1835)حس را بیخواب خواب اندر کند |
|
تا که غیبیها ز جان سر بر زند |
( 1836)هم به بیداری ببینی خوابها |
|
هم ز گردون بر گشاید بابها |
جان:همان روح خداجوست که عقل را از مرحله مادی و دنیایی فراتر می برد، البته این کار با عنایت حق ممکن است.
آب صفا:باطن سالک منظور است که به آب زلال تشبیه شده است، که علائق حسّی وتفکراتِ این جهانی مانند خار وخس روی آن را می پوشاند.
حباب: کف های روی آب است.
او: همان هوای نفس است.
حواس چیره: همان حواس ظاهر است که با کمک عقل خداجو به اطاعت ما در میآید.
در این ابیات مولانا میگوید که چگونه میتوان از سلطه حس ظاهری خارج شد و دید باطن یافت! حس ظاهر، تابع عقل است و اگر عقل فراتر از این جهان مادی را بشناسد (عقل معرفتیاب) به هدایت روح خداجو میتوان به دیدن باطن رسید. «جان» همان روح خداجو است که عقل را از مرحله مادی و دنیایی فراتر میبرد و البته این کار به عنایت حق ممکن است. مولانا «صفای باطن» سالک را به آب زلالی تشبیه میکند که روی آن را علایق حسی و تفکرات این جهانی مانند خار و خس میپوشاند؛ آن خار و خس را، عقل معرفتیاب میتواند کنار بزند. مولانا میگوید که عنایت حق، دست عقل خداجو را میگشاید؛ وگرنه هوای نفس بر این آب زلال، خس و خاشاک خیالات و اوهام را نیز میافزاید و روح را تیره میکند. حق، دست عقل خداجو را باز میکند و این کار درصورتی ممکن است که ما با تقوا، دو دست هوای نفس را ببندیم. عقل خداجو و معرفتیاب، بدون خواب ظاهر، حواس را خواب میکند و با این غلبه، نور معرفت غیب در درون روح میتابد.
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |