صبر کردن لقمان، چون دید که داود حلقه‏ها مى‏ساخت، از

سؤال کردن، با این نیّت که صبر از سؤال موجب فرج باشد

صبر، حلال همه مشکلات و مجهولات است

 صبر کردن لقمان: «سى سال با داود بود، روزى در پیش او رفت و داود زره می ساخت به دست خویش... لقمان ندانست که چگون انجام می دهد... و از حکمت واجب ندید سخن پرسیدن و خاموش بود، تا تمام کرد و در لقمان پوشید تا ببیند. لقمان گفت هذا جَیِّدٌ للحرب (این کارزار را نیک است). و این سخن لقمان آن وقت گفت الصّمتُ حِکَمٌ و قلیل فاعله یعنى خاموشى حکمتى است و کمتر به کار دارند.»[1] ،

صفا: صافى. بى‏غل و غش.

          تو گمان بُردى که کرد آلودگى             در صفا غش کى هلد پالودگى‏

231/ د / 1

داوود صفا: یعنی داوود صافی و روشن‌ضمیر.

شاه بلند: یعنی مرد بلند پایه از نظر معنوی، که در این‌جا حضرت داوود است.

از آهن حلقه‏ها کردن: چنان که در قرآن کریم است: « أَنِ اِعْمَلْ سابِغاتٍ وَ قَدِّرْ فِی اَلسَّرْدِ که بساز زره‏هاى فراخ و اندازه نگه دار در زره.»[2]

زرّاد: یعنی زره ساز.

صنعت زرّاد: یعنی زره‌سازی.

وَسواس: بیشتر به معنى اندیشه بد است، لکن در این بیت به معنى مطلق خیال به کار رفته است.

مَصاف: جمع مَصَفّ: جاى صف آرایى، میدان کارزار.

زَخم: ضربت.

تن زدن: خودداری از پرسیدن است.

دم: یکى از معنى‏هاى «دم» قوت و استقامت است. (لغت نامه)

          شوم بر گرایم تن پیلسم             ببینم چه دارد پى و زور و دم‏

(فردوسى، به نقل از لغت نامه)

 آخر و العصر: « وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ و یکدیگر را به حق و شکیبایى وصیت کردند.»[3] در این آیه شریفه حق قرین «صبر» است.

( 1844) لقمان نزد داود علیه السلام رفته و دید که او از آهن حلقه‏ها درست مى‏کند . ( 1845) و آن حلقه‏ها را میان هم مى‏اندازد .( 1846) او چون صنعت‏ زرادى و فلز کارى کم دیده بود از این کار تعجب کرد و بخیال افتاد ( 1847) که این چه چیز است؟ و پیش خود گفت آیا از او بپرسم که با این حلقه‏هاى تو بتو چه مى‏خواهى بسازى؟ ( 1848) باز پیش خود گفت نه بهتر این است که صبر کنم صبر انسان را بهتر بمقصود رهبرى مى‏کند .( 1849) اگر نپرسى زودتر مطلب کشف مى‏شود زیرا که مرغ صبر پروازش بیش از همه است‏ .( 1850) و اگر بپرسى دیرتر بمقصود مى‏رسى و در اثر بى‏صبرى آسان براى تو مشکل مى‏شود .( 1851) وقتى لقمان از پرسیدن منصرف شد همان وقت هم صنعت داود به آخر رسید .( 1852) زرهى که ساخته بود در مقابل لقمان بر تن نموده‏ .( 1853) گفت این لباس براى جنگ و بى‏اثر ساختن تیر و شمشیر لباس خوبى است‏ .( 1854) لقمان گفت صبر هم صفت خوبى است و دفع کننده غمها است‏ .( 1855) صبر را خداى تعالى در آخر سوره و العصر با حق قرین فرموده است . ( 1856) خداى تعالى صد هزاران کیمیا خلق فرموده ولى آدمى بهتر از صبر کیمیایى ندیده است‏ .

مولانا حکایتی از صبر لقمان حکیم را می‌آورد. مطابق روایت قصص الانبیا، لقمان همزمان با داوود نبی و وزیر او بوده است و سی‌سال با آن حضرت می‌زیسته است. ـ داستان زره‌سازی حضرت داوود در آیه شریفه سوره انبیا ذکر شده است[4] ـ مولانا از قول لقمان حکیم می‌گوید: صبر در رسیدن به مقصود، از هر چیزی بهتر است. اگر صبر نکنی و بپرسی و زود هم به جواب نرسی، مثل این است که نپرسیده باشی، با این تفاوت که فاصله زمانی را مشکل‌تر می‌گذرانی. مولانا می‌گوید: ارزش حق و صبر برابر است، زیرا در سوره العصر، پروردگار در وصف مؤمنان و نیکوکاران می‌گوید: « وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» و این‌گونه افراد در هیچ‌گاه زیان نمی‌افتند.

غزالى نویسد: «صبر خاصه آدمى است که بهایم را صبر نیست که بس ناقص‏اند و ملایکه را به صبر حاجت نیست که بس کامل‏اند و از شهوت فارغ.»[5] و خداوند شکیبایان را به پاداش نیکو وعده داده است که: « وَ لَنَجْزِیَنَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ. »[6] و رسول فرمود: «پیروزى قرین صبر است.»[7] و امیر مؤمنان (ع) فرمود: « وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإیمانِ کالرَّأْسِ مِنَ الجَسَدِ.»[8]