مخفى بودن آن درختان از چشم خلق 

 سایه: استعاره از راهنمایى که آسایش جان آنان را آماده سازد.

گلیم: همین دنیاست.

سایه‏بان ساختن از گلیم: کنایه از راهنمایى خواستن از کسانى که دعوى رهبرى دارند، ولى از فضل و فضیلت تهى هستند.

دیده پیچ پیچ: بینش نارسایی است که نمی‏تواند فراتر از زندگی مادی را بینند، دیده‏اى که توان دیدن حقیقت را ندارد.

ختم کرده قهر حق: برگرفته از قرآن کریم است:«خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِیمٌ»: پروردگار برقلب ها وبر گوش هایشان مُهر زده است و بر دیده آنان پرده‏اى است و عذاب بزرگى در انتظار آنهاست..[1]

سُها:ستاره کوچکی است و در برابر ماه بسیار کم نور است، ستاره کوچکى است در آخر دُمِ صورت خرس بزرگ که از صورت‏هاى شمالى است.

سها دیدن و خورشید ندیدن: دعویداران مجازى را پیروى کردن و راهنمایان حقیقى را نشناختن.

میوهْ ها: منظور همان فیض معنوی است که مردم غالباً آن را نمی‏‏بینند و در پی آن نیستند.

سیب پوشیده: استعاره از آن چه از مدعیان رهبرى به عنوان دانش فرا گیرند.

خشک حلق: کنایه از تشنه حقیقت.

غُصون: جمع غصن: یعنی شاخه‏ها.

یا لَیتَ قَومِى...: برگرفته از قرآن کریم است: «یا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ بِما غَفَرَ لِی رَبِّی وَ جَعَلَنِی مِنَ اَلْمُکْرَمِینَ»: کاش مردم من مى‏دانستند که پروردگار مرا بخشید و از گرامى داشتگان قرارم داد.[2]

 کَلاّ لا وَزَرَ: هرگز پناهگاهى نیست، اشاره دارد به آیه سوره قیامت که مى‏فرماید:« یَقُولُ اَلْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ اَلْمَفَرُّ کَلاَّ لا وَزَرَ إِلى‏ رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ اَلْمُسْتَقَرُّ» یعنى انسان در روز قیامت مى‏گوید بکجا باید فرار کرد؟ هیهات پناهگاهى نیست در چنین روز قرارگاه فقط در نزد پروردگار تو است.[3]

مولانا می گوید: راهنمایان راستین همیشه در میان مردم‏اند چرا که اگر آنان نباشند، فیض حق تعالى منقطع خواهد شد. مردم هم آنان را مى‏بینند اما جسمشان را نه، حقیقت آنان را. قرآن در باره رسول فرمود:« وَ تَراهُمْ یَنْظُرُونَ إِلَیْکَ وَ هُمْ لا یُبْصِرُونَ»: مى‏بینى آنان را به تو مى‏نگرند و نمى‏بینند. [4] اکثریت مردم در جست و جوى حقیقت‏اند، لیکن مدعیان دروغى از یک سو آنان را به خود مى‏خوانند، و از سوى دیگر تاریکى جهالتى که در آنهاست آنان را از رسیدن به حقیقت باز مى‏دارد.

          چشم باز و گوش باز و این ذُکا             خیره‏ام در چشم بندى خدا

1109 / د / 3

مولانا می‏گوید: جلوه‏های حق را بیشتر مردم نمی‏‏بینند، به همین دلیل در سایهْ مردان حق نمی‏‏آیند و به «ارباب بی‏مروت دنیا» دل می‏سپارند. آن عالمان راستین بر گمراهى اینان دریغ مى‏خورند که چرا پرده از دیده بر نمى‏دارند و روى به مردان حق نمى‏آرند. قهر الهی چشم باطن آنها را بسته است و چیزی را که نور بیشتر دارد نمی‏‏بینند. مولانا می‏گوید: با این حال این کم‌بینان هم به «لطف و کرم» حق امیدی دارند. این جلوه‏های عالم غیب، مردمِ ناآگاه را به سوی خود می‏خوانند. درخت‌ها نیز مانند مردان آگاه و پیامبران، از گمراهی مردم رنج می‏برند و می‏گویند: ای کاش این قوم ما آگاه می‏شدند.«غیرت»، غیرت حق است که توجه بندگان به ماسوی الله او را می‏رنجاند و خشمگین می‏کند. غیرت حق بر درخت‌ها بانگ می‏زند که‌ فایده ندارد، پناهی برای آنها نیست، آنها را پناه ندهید، زیرا ما چشم آنها را بر حقایق بسته‌ایم.