کار خدا به مقیاس بشر سنجیده نمى‏شود،

بى‏چون :یعنی خداوند که دربارهْ او « چون وچرا» نباید کرد.

ضرورت: یعنی از روی ناچاری.

( 312) اینکه گفتم بر حسب ضرورت بود و گر نه از چگونگى کارهاى خداوندى و از اسرار آن چگونه ممکن است اطلاع یافته و قانون کلى براى آن وضع نمود.

به اعتقاد مولانا و مطابق مشرب علمای کلام، هیچ‌کس نباید دربارهْ چگونگی کار خدا اظهار نظر کند و از این‌که او در این‌جا چنین کاری کرده بنا به ضرورت بوده است، بلکه می‏گوید: مراد من از ویرانی و باز‌سازی، بیان کیفیت از کا‌ر بی‏چون نبوده است.

حیران جمال نه حیران از شکّ،

گه چنین بنماید و گه ضد این: یعنی جلوه های گوناگون کارخد، ظهور قدرت حق، چنان است که در نظر ما گه چنین بنماید و گه چنان.

حیرانی: حیرت بر دو نوع است یکى حیرتى که منشا آن شک و تردید خاطر و مرادف جهل است و نتیجه‏ى آن گمراهى و بى‏ایمانى است، در مصراع اول این نوع، مقصود است و دوم حیرتى که از فرط معرفت و غلبه‏ى شهود جمال بر مى‏خیزد و مصراع دوم اشاره بدین حیرت است و اولین را«حیرت مذموم» و دومین را «حیرت ممدوح» گفته‏اند .

سوی دوست: یعنی در راه بودن، سالک الی الحق.

روی او خود روی اوست: یعنی از خود و خود پرستی آزاده شده وبه حق پیوسته است.

رو شناس: کسى که چهره‏ى مرد حق را از باطل باز شناسد، مشهور و معروف.

   ( 313) کارهاى او گاهى طورى جلوه مى‏کند و زمانى بر ضد جلوه اولى در کار دین جز حیرت نصیب ما نخواهد بود.() اشخاص کاملى که به اسرار تحقیق رسیده‏اند در این وادى حیران و سر گردان مانده‏اند. ( 314) اما نه چنان حیرانى که پشت بمقصود نموده باشد. بلکه حیرانى که مست جمال دوست و مستغرق در محبت او است . ( 315) بلى مردانى هستند که روى بسوى دوست دارند مردان عزیز دیگرى هم هستند که روى آنها خود روى دوست است . ( 316) در نگاه کردن باین دو گروه ادب نگاه دار تا شاید از برکت آنان رو شناس شده و دوست را بشناسى.

مولانا می گوید: مشیّت الهی و ظهور قدرت حق، چنان است که در نظر ما گه چنین بنماید و گه چنان. ما در کار حضرت باری‌تعالی حیرانیم، اما نه چنان حیران که از خدا روی بگردانیم بلکه چنان حیرانی که غرق و مست او هستیم و خود را از یاد می‏بریم. یکی به سوی خدا دارد می‌رود و هنوز در راه است و دیگری از خود و خود‌پرستی آزاد شده و به حق پیوسته و سیمای او سیمای حق است. مضمون این سخن اقتباس از این حدیث است: «من رآنی فقد رأی الحق».