وزیر در بحث فرو مى‏ماند و سرانجام بنصّ متوسّل مى‏شود و مى‏گوید که فرمان عیسى چنین است که او خلوت را نشکند و زبان از گفت و گو بسته دارد، این بحث میان وزیر و مریدان خاتمه مى‏پذیرد زیرا با حصول نصّ قاطع، عقل از داورى معزول است و جاى چون و چرا نیست.

آن گاه وزیر امیران را جدا جدا بخلوت مى‏برد و هر یک را وعده خلافت و جانشینى خود مى‏دهد و طومارى که بمنزله فرمان خلافت و دستور عمل است بدو مى‏سپارد و پس از چهل روز خود را مى‏کشد، مریدان پس از عزادارى بفکر مى‏افتند که خلیفه او کیست و بدین مناسبت مولانا مسئله احتیاج به پیشواى روحانى و شیخ را مطرح مى‏کند و به آشکار مى‏گوید که میان پیغمبر و ولىّ کامل و خدا فرقى نیست و اگر فرقى هست در ظاهر و صورتست چنان که میان اولیا نیز تفاوتى وجود ندارد مگر بلحاظ صورت امّا از نظر معنى و حقیقت آنها یکى هستند و بر این معنى مثالى چند ذکر مى‏کند از قبیل بینایى و چشم که بینایى یکى است ولى ما دو چشم داریم و چراغها که خود بصورت متعدّد و به اشکال و رنگهاى مختلف‏اند ولى روشنایى که حقیقت چراغ است و چراغ را براى آن مى‏خواهیم یکى بیش نیست و همچنین آب انگور و دیگر میوه‏ها یک چیز است اگر چه عدد دانه‏هاى انگور و میوه که مى‏فشریم بسیار است، پس این اختلاف و دوگانگى از رؤیت صورت بر مى‏خیزد و ما صورت را از پیش باید برگیریم تا بوحدت برسیم، طرح وحدت اولیا و مردان حق منتهى مى‏شود به اینکه حقیقت جهان نیز چنین است و یکى بیش نیست مانند نور آفتاب که بر باره شهر افتد و کنگره‏ها چند گونه سایه بر زمین افکنند و اگر کنگره را در هم ریزیم تعدّد و کثرت مضمحلّ مى‏گردد، همچنین حقیقت هستى، واحد است و مظاهر، بسیاراند و لیکن چشم بر اصل باید گماشت که ثبات دارد نه بر مظاهر که معروض تغیّر و تبدّل است، این نکته دقیق که یگانگى بشر و همه اجزاى عالم است چون ممکن بود که انکار مخالفان را شدیدتر کند مولانا درین داستان بهمین تمثیل اکتفا مى‏کند و تفصیل مطلب را بوقت دیگر مى‏گذارد و این روش اوست که نخست مطلبى را به اجمال مى‏گوید و خواننده را با اندک یاد آورى بحال خود مى‏گذارد تا آمادگى بیشتر بدست آرد و یک باره از دست نرود.

هر یک از امیران دوازده‏گانه به استناد طومارى که دارد مدّعى خلافت مى‏شود و جدال و نزاع شخصى میان آنها روى مى‏دهد و بسیار مردم بر سر تعصّب و هوا دارى این خلفا جان خود را درمى‏بازند ولى آنها که جان کمال یافته دارند بحیات جاوید مى‏رسند، ازین سخن مولانا نتیجه مى‏گیرد که بقا، نصیب روحى است که بعلم و عمل، فعلیّت یافته و بکمال رسیده باشد، راه تکمیل نفس پیوستگى اولیاست ولى بهر کسى هم اعتماد نباید کرد و دل بدان کس باید سپرد که نور ولایت در گفتار و رفتارش نمایان باشد. این همان مطلب است که در آخر داستان پادشاه و کنیزک هم بدان اشاره فرموده بود و بدین ترتیب مولانا پس از بحثهاى گوناگون و طرح چند قصّه باز به سر مطلب نخستین که داستان مورد بحث را بدان پیوسته بود باز گشت نموده است، پایان این حکایت بدین گونه است که مولانا اشارت مى‏کند که نام و اوصاف حضرت رسول اکرم (ص) در انجیل وجود داشت و طایفه‏اى از ترسایان آن نام مبارک را حرمت مى‏داشتند و درین فتنه که وزیر تزویرگر بر پا ساخت آن طایفه در امان بودند و در پناه نام احمد (ص) ایمن زیستند، نتیجه آن که هر گاه نام آن بزرگ حافظ جان و حیات مادّى باشد بى‏گمان حقیقت باطن او دستگیر دنیا و آخرت است و ما باید بدان حقیقت پیوسته شویم.

جهود: صورت دیگر است از کلمه‏ى یهود نظیر: ژوزف و یوسف،

نصرانى: منسوب است به شهر((ناصره)) بر خلاف قیاس، ناصره شهرى است واقع در فلسطین که مولد مسیح و مسکن مریم بوده است و هنوز خانه‏ى مریم را و چشمه‏ى آبى را که روح القدس بر مریم در آن جا ظاهر شده است در این شهر نشان مى‏دهند و زائران مسیحى بزیارت آن شهر مى‏روند، این شهر اکنون در تصرف اسرائیل است.

 ( 325) وقتى جهودان پادشاه ظالمى داشتند که با حضرت عیسى دشمن و اسباب زحمت عیسویان بود.