( 481) در یکى گفته بکش باکى مدار |
|
تا عوض بینى نظر را صد هزار |
( 482) که ز کشتن شمع جان افزون شود |
|
لیلىات از صبر تو مجنون شود |
( 483) ترک دنیا هر که کرد از زهد خویش |
|
بیش آید پیش او دنیا ، و پیش |
بکش باکى مدار: یعنی شمع ِ نظر واندیشه را خاموش کن وکنار بگذار.
نظر را صد هزار: یعنی اگر بتوانی انیشه گرا نباشی خداوند صدها برابر از آگاهی های غیبی والهی به تو عوض می دهد.
شمع جان افزون شود: نتیج? بیت قبل است، یعنی اگر بتوانی شمع فکر را خاموش کنی، در عوض شمع جان تو نور خواهد داد .
لیلىات از صبر تو مجنون شود: اشاره است بدان چه صوفیه مىگویند که عاشق چون در عشق بکمال رسد نسبت معکوس مىشود و عاشق، معشوق و معشوق، عاشق مىگردد چنان که حضرت رسول (ص) محبوب خدا بود و مىتوان گفت که عاشقى صفت باطن وجود و معشوقى صفت ظاهر اوست و چون معرفت بکمال منتهى گردد سالک که خود را عاشق مىدید خویشتن را معشوق حق مىیابد.[1]
ترک دنیا هر که کرد از زهد خویش: یعنی اگر بتوانی خود را از اندیشه خالی کنی و دلبستگی های مادی را رها کرده واز صفح? دل بزدایی، به هدف نائل می شوی وآنچه در پی او هستی خود به سوی تو خواهد آمد.
( 481) در جاى دیگر امر مىکند که نظر را بکش و باک مدار تا هزاران عوض بینى.( 482) زیرا که از کشتن شمع نظر شمع جان افزونتر و روشنتر شده و لیلى مقصودت مجنونوار بسوى تو شتابان مىآید .( 483) زیرا هر کس زهد پیشه نموده ترک دنیا کرد دنیا بیشتر باو رو خواهد نمود.
این سه بیت نیز بیان عقیدهى کسانی است که علم بحثى و نظرى را مانع وصول و حجاب معرفت مىشمارند و مىگویند که علم حقیقى بواسطهى تهذیب اخلاق و تصفیهى باطن بدست مىآید و قلبى که زدوده شود قابلیت آن دارد که علوم از لوح محفوظ در آن منعکس گردد و بدین جهت بخلوت و عزلت و مجاهده مشغول مىشوند تا پردهى از روى دل برداشته شود و سالک بمرتبهى کشف و شهود نائل آید. ابو حامد غزالى این مسلک را بتفصیل و با ذکر شواهد و امثله بیان کرده است.[2]
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |