جذب جنسیّت،

عقبی: یعنی آخرت، جهان دیگر.

کافران در کار عقبی" جبری اند: یعنی کافران ، متفکران جبری کا آخرت را به جبر مربوط می کنند تا تکالیف ومسئولیت های شرعی ومعنوی را از گردن خود بیندازند.

سجّین: یعنی دوزخ و «سجن»، یعنی زندان کافران که خصلت‌شان دوزخی است.

سجن دنیا: تعبیریست مقتبس از حدیث: الدنیا سجن المؤمن و جنه الکافر.[1]

 علّییّن:  درلغت جمع عِلیّ، منسوب به علت است، اما دراینجا همان ملکوت اعلی است؛ یعنی جایی که کار نامهْ نیکوکاران در آن مضبوط است.[2]

( 642) این است که پیمبران در کار دنیا جبریند و کفار در کار آخرت قائل به جبرند. ( 643) کار آخرت براى انبیا اختیارى است و کار دنیا براى کافران اختیارى‏.( 644) براى اینکه هر مرغى بطرف جنس خود متمایل بوده جانش از جلو و خود در عقب او بسوى مقصد در پرواز است‏ .( 645) کفار چون از جنس سجین و پست بودند بطرف محبس دنیا بخوشى و میل همى‏دوند. ( 646) و انبیاء چون از عالم بالا بوده و از جنس علیین هستند با جان و دل بطرف آسمانها در پروازند. ( 647) این سخن را پایانى نیست پس باز گشته بقیه قصه‏اى را که شروع کرده بودیم تمام کنیم.

مولانا در ادامهْ بحث جبر و اختیار می‏گوید: ممکن است هم مردِ راه خدا به جبر معتقد باشد و هم کافر. لکن مردِ راه حق یا پیامبر، کار دنیا را به قدرت لایزال الهی می‏سپارد و کافران یا متفکران جبری کار آخرت را به جبر مربوط می‌کنند تا تکالیف و مسئولیت‏های شرعی و معنوی را از گردن خود ساقط کنند. بنابراین انبیا و اولیا خود را در کار آخرت مسئول می‏شمارند و اختیار نیک و بد و عواقب آن را به عهده می‌گیرند، درحالی‌که ناآگاهان و گمراهان می‌پندارند که کار دنیا به اختیار آنها و در حیطهْ مسئولیت آنهاست و آخرت به خواست و اراده خدا مربوط است. به‌هر‌حال معتقدان به قدرت بی‏پایان الهی، به فکر توشهْ آخرت هستند و گمراهان طبعاً آخرت خوبی ندارند.

سپس مولانا می‏گوید: این مسئله مانند مرغی است که به مرغی دیگر تمایل دارد و جانش به سوی او کشیده می‏شود و در پی‌جان، خود او نیز به سوی مرغ آشنا پر می‏کشد.

اما پیامبران که فطرتی عالی و ملکوتی دارند به سوی معنویت و عالم ملکوت می‏روند که در آن هر چه هست جان و دل است و از زندگی مادی و دنیایی دور می‌باشند.

خلاصه مولانا جذب و کشش را حاصل و نتیجه‏ى هم جنسى مى‏داند و اصل جنسیت و آثار آن را در چهل و دو موضع از مثنوى مطرح ساخته و بنا بر این اصل مى‏گوید که کافران بسوى دوزخ مایل‏اند از آن جهت که صورت اعمال زشت است و انبیا بسوى علیین مى‏روند زیرا بهشت صورت اعمال نیک است.