منازعت امرا در ولی عهدی

وفا اندیش: یعنی وفادار، کسی که به وفاداری می اندیشد.

خشم جهود: یعنی خشم جهودانه، کین? جهودی.

قطار: یعنی صف کشیده.

تیغهاى آب دار: یعنی تیغهای تیز وعریان.

گرد خاست: یعنی گرد و غبار هوا را تیره و تار ساخت.

آفت سرهاى ایشان: آفت سر و جان عیسویان گردید.

( 701) یکى از امیران جلو آمده نزد صفوف جمعیت ایستاد.( 702) و گفت جانشین آن مرد من بوده و در این زمان من نایب عیسى هستم.( 703) پس طومارى که همراه داشت بیرون آورده گفت این طومار هم نشانه و دلیل من است که بعد از او جانشینى عیسى بمن محول شده است.( 704) امیر دیگر پیش آمده دعوى و برهان او هم در خلافت همین بود.( 705) و طومارى از بغل بیرون آورده بمردم نشان داد و این امر باعث خشم و نقار هر دو گردید.( 706) امیران دیگر هم با تیغهاى عریان جلو آمدند.( 707) همگى در یک دست شمشیر و در دست دیگر طومار چون پیلان مست بجان همدیگر افتادند.() هر امیرى از تابعین خود جمعیتى همراه داشت همگى شمشیر کشیده بجنگ پرداختند( 708) هزاران نفر عیسوى کشته گردیده از سر کشته‏ها پشته‏ها ساخته شد. ( 709) از چپ و راست چون سیل خون جارى شده گرد و غبار هوا را تیره و تار ساخت.( 710) تخم فتنه‏اى که وزیر کاشته بود آفت سر و جان عیسویان گردید.

حشر نفوس کامله،

جوز: یعنی گردو.

چون انار و سیب را بشکستن است: یعنی همانطور که بازکردن میوه ها مغز داشتن وشیرین بودن آنها را نشان می دهد، مرگ نیز به ما می گوید که چه کسی روح پاک دارد وبه پروردگار می پیوندد وجاودانگی می یابد.

ناردانگ: آب انار شربت ترش و شیرین خوش مزه . ظاهرا شربت انار، تصور مى‏رود که مقصود (ناردان) است در تعبیرات امروز و آن دانه‏ى انار است که خشک مى‏کنند و در خورشها بمنزله‏ى چاشنى بکار مى‏برند.

معنی: جنب? معنوی و روحانی هستی است.

 ( 711) بلى جوزها شکسته و پوستها با خاک یکسان شد ولى آن که مغز داشت بعد از کشته شدن و مردن روحش نغز باقى ماند. ( 712) کشته شدن و مردن که بر صورت و نقش تن آدمى عارض مى‏شود مثل شکستن انار و سیب است.( 713) آن که شیرین است سهم یار است و آن که پوسیده و بى‏مغز است فقط صداى شکستن او بگوش رسیده و از میان مى‏رود.() آن که مغز دار است مثل مشگ پاک و آن که پوسیده و بى‏مغز است نصیب خاک خواهد بود. ( 714) آن که با معنى است بصورت خوش جلوه‏گر گشته آن که بى‏معنى است رسوا خواهد شد.

ازاینجا مولانا دنبال? داستان وزیر حیله گر را رها کرده وکشته شدن امیران عیسوی را پایان داستان گرفته وبه بحثی دربارهْ مرگ وحشر نفوس پرداخته ومُردن یاکشته شدن انسان را به شکستن گرده یاسیب وانار تشبیه کرده وگفته است: همان طور که باز کردن میوه ها مغز داشتن وشیرین بودن آنها رانشان می دهد، مرگ نیز به ما می گوید که چه کسی روح پاک دارد وبه پروردگار می پیودد وجاودانگی می یابد. از گفته مولانا ممکن است این مطلب نیزاستفاده شود که « روح کامل باقى مى‏ماند و جانى که ناقص است بنعمت بقا متنعم نمى‏گردد هر چند ابیات بعد که بر رسوایى جان نارسیده دلالت دارد این فرض را تایید نمى‏کند. شکستن جوز و انار و سیب تمثیلى است از مرگ و بر هم خوردن صورت و در هم شکستن بدن. بعضى از فلاسفه معتقد بوده‏اند که تنها نفوسى که بکمال رسیده باشند جاویدان خواهند بود و سائر نفوس همچنان در بدنها مى‏مانند و از بدنى بدن دیگر نقل مى‏کنند تا بدرجه‏ى کمال برسند و در غیر این صورت بقاء آنها ممکن نیست».[1]