( 1013)گفت ای یاران، حقم الهام داد |
|
مر ضعیفی را قوی رایی فتاد |
( 1014)آنچه حق آموخت مر زنبور را |
|
آن نباشد شیر را و گور را |
( 1015)خانهها سازد پر از حلوای تر |
|
حق، بر او آن علم را بگشاد در |
( 1016)آنچه حق آموخت کرم پیله را |
|
هیچ پیلی داند آن گون حیله را |
الهام : یعنی خطور یک معنی تازه به ذهن کسی است بی آن که خود او برای آن کوشیده باشد واگر الهام در یک مسئله روحانی به ذهن مرد کامل صورت گیرد، الهام الهی است.
مر ضعیفی را قوی رایی فتاد: یعنی به الهام الهی موجودی ضعیف دارای فکری قوی شده است.
آنچه حق آموخت مر زنبور را:آن چه خدا وند به زنبور تعلیم کرده، اشاره دارد به آی?:«وَأَوْحَى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ.ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَةً لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»:و پروردگار تو به زنبور عسل «وحى» (و الهام غریزى) نمود که: «از کوهها و درختان و داربستهایى که مردم مىسازند، خانههایى برگزین!سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راههایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده است، براحتى بپیما! «از درون شکم آنها، نوشیدنى با رنگهاى مختلف خارج مىشود که در آن، شفا براى مردم است؛ به یقین در این امر، نشانه روشنى است براى جمعیّتى که مىاندیشند.[1]
حلوا: جنس شیرینى خواه تر یا خشک.
( 1013) خرگوش گفت دوستان این تدبیر را خدا بمن الهام کرد که یک فرد ضعیف و کوچک داراى یک فکر قوى و بزرگ شدهام.( 1014) آن چیزى که خدا بزنبور تعلیم کرده شیر و گورخر از آن بىنصیبند.( 1015) بزنبور که هزاران خانه ساخته و حلواى تر در آن ذخیره مىکند خداى تعالى آن دانش و صنعت را یاد داده است.( 1016) آن چیزى که خداوند بکرم پیله آموخته آیا هیچ پیلى آن را مىتواند انجام دهد.
مقصود مولانا دراین ابیات بیان این نکته است که ارزش انسان بشکل و سیما و هیات ظاهرى او نیست و هر کسى باندازهى عقل و دانش و کفایت و خوش خویى خود ارزش دارد، این مطلب را از روى شواهد طبیعى مثل زنبور عسل و کرم پیله و سپس بشواهد دینى مانند آدم و ابلیس اثبات و تایید مىکند و آن گاه از روى این مقدمات نتیجهى کلى مىگیرد که صورت وظاهر مناط اعتبار و فضیلت نیست و آن چه انسان بدان قیمت مىگیرد معانى و اوصاف باطنى است.
مولانا می گوید: به الهام پروردگار، موجود ضعیف هم میتواند دارای فکر و اندیشه قوی بشود. یک زنبور کاری میکند که از شیر و حیوانات بزرگ جنگل ساخته نیست. اینکه زنبور کندوها را پر از عسل میکند، از روی علمی است که پروردگار به او آموخته است. ابریشمسازیِ کرم پیله نمونهْ دیگری از این تعلیم و الهام الهی است. 4
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |