نور باطن و معرفت انعکاس علم و انوار الهى است،

هم‌چنین رنگِ خیالِ ‏اند‌رون: یعنی اندیشه‏ها و خیالات درون ما هم رنگ‌هایی دارد که دیدن آنها نیازمند نور دیگری است.

سها: ستاره‏اى است نزدیک بنات النعش مهین، و ذکر آن بحسب مثال است.

عکس انوار علا: یعنی تابش نور الهی.

نورِ نور چشم، خود نور دل است: یعنی نور چشم از روشنی دل و باطن آدمی ‏است.

باز، نور نور دل ، نور خداست : یعنی نور دل و باطنِ انسان از مظاهر نور پروردگار است و پروردگار، خود نور مطلق و محض است.

کو ز نور عقل و حس، پاک و جداست:نور محض الهی نیازی به ابزارهایی چون عقل و حس ندارد.

   ( 1124) همان طور که دیدن رنگها بدون نور خارجى ممکن نیست رنگ اندیشه‏هاى درونى را هم بدون نور مخصوص نمى‏توان دید.( 1125) نور بیرونى از آفتاب و ستارگان است و نور درونى از انعکاس اشعه انوار خداوندى.( 1126) روشنى نور چشم از نور چشم از نور دل سرچشمه مى‏گیرد و نور چشم از نور دل پدید آمده.( 1127) از این مرحله که بگذریم روشنى نور دل از نور خداوندى است که آن نور از عقل و حس منزه بوده و بالاتر از اینها است‏.

مولانا از مثال رنگ و نور، سخن را به بیان چگونگی شناخت نور حق می‏کشاند. اندیشه‏ها و خیالات درون ما هم رنگ‌هایی دارد که دیدن آنها نیازمند نور دیگری است. رنگ‌های بیرونی را می‏توان با نور خورشید و ستاره دید، اما رنگِ خیالِ اندرون با عکس انوار علا (تابش نور الهی) دیده می‏شود.

مولانا می گوید: نور چشم از روشنی دل و باطن آدمی ‏است و نور دل و باطنِ انسان از مظاهر نور پروردگار است و پروردگار، خود نور مطلق و محض است و هر دانش و کمالی که در آفریدگان او باشد از نور مطلق خداوندی منبعث می‌گردد. اما نور محض الهی نیازی به ابزارهایی چون عقل و حس ندارد و بینایی ما برای دیدن، نیازمند ابزاری به نام چشم است، یا شنوایی ما ابزار و واسطه‏ای به نام گوش می‏خواهد، یا دانش ما پس از طی زمان و فراهم شدن کتاب و معلم و لوح و قلم تحقق می‏یابد، در‌حالی‌که علم حق، ازلی و ابدی و بی‌نیاز از هرگونه ابزار و زمان است.

هر چیز بضدّ خود شناخته مى‏شود، خدا ضدّ ندارد بدین جهت معرفتش بتمام و کمال حاصل نمى‏شود،

به ضدّ نور پیدا شد تو را: یعنی نور را به وسیل? ضد او که تاریکی است می شود شناخت.

دیدن نور است، آن گه دید رنگ: یعنی اول نور را دیده آن گاه رنگ رادیده‏اى.

وین به ضدّ نو:یعنی این دیده را بوسیله ضد نور تمیز دادى‏.

رنج و غم را حق پی آن آفرید: باز سخن از شناخت ضد به ضد است، یعنی رنج‌ها و غم‌های زندگی هم موجب ادراک شادی‌ها و آسایش‌ها می‌شود.

نور حق را نیست ضدّی در وجود: یعنی نور خداوندى در عالم وجود ضدى ندارد از این جهت هم از نظرها پنهان است‏، چشم ما بدرک او قادر نیست ولى او مى‏تواند چشم ما را دریابد:«لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ»:چشمها او را نمى‏بینند؛ ولى او همه چشمها را مى‏بیند؛ و او بخشنده (انواع نعمتها، و با خبر از دقایق موجودات،) و آگاه (از همه) چیز است.؛[1]

( 1137) اکنون مى‏گوییم شب چون نور نبود رنگ را ندیدى پس نور را بوسیله ضد آن که تاریکى بود شناختى.( 1138) و دانستى که اول نور را دیده آن گاه رنگ دیده‏اى و این دیده را بوسیله ضد نور تمیز دادى‏. ( 1139) خداى رنج و غم را از آن جهت آفرید که با آن خوش دلى و شادى پدید آید. ( 1140) پس چیزهاى پنهانى با ضد خود آشکار مى‏شوند و چون خداى تعالى ضدى ندارد از این جهت پنهان است. ( 1141) چون ضد بضد آشکار مى‏گردد چون رومى و زنگى و سفید و سیاه.() با اینکه اول نور و پس از آن رنگ را دیده‏اى با وجود این این مطلب را بوسیله ضد نور فهمیدى.( 1142) پس نور را بوسیله ضد نور دانستى در دلها هم ضد ضد را مى‏شناساند. ( 1143) نور خداوندى در عالم وجود ضدى ندارد از این جهت هم از نظرها پنهان است‏. ( 1144) چشم ما بدرک او قادر نیست ولى او مى‏تواند چشم ما را دریابد و این معنى را از حکایت حضرت موسى و تجلى جلال و عظمت خداوندى از کوه طور مى‏توان دید.

درسه بیت نخست این ابیات مولانا می‏گوید: همان طور که مشاهدهْ تاریکی ما را متوجه وجود روشنایی می‌سازد، رنج‌ها و غم‌های زندگی هم موجب ادراک شادی‌ها و آسایش‌ها می‌شود.

در ادامه مولانا می‏گوید: خدا ضد ندارد، برای آن که ضد، امری وجودی است که با امر وجودی دیگری در محل و موضوع شریک باشد و متعاقب آن امر بر موضوع درآید و اجتماع آن دو در محلی ممکن نباشد. اما خدای تعالی عین وجود است، نه امری وجودی که وجود بر وی عارض شده باشد. موصوف به محل هم نیست، بنابراین تصور مضاده در حریم قدس وی راه ندارد. در برابر خدا وجودی نیست تا ضد او محسوب شود. هر چه هست خداست و هرچه جز خداست، نیست. بنابراین خداوند نیازی ندارد که خود را از طریق چشم یا دیگر حواس ظاهر به ما نشان دهد. چشم‌های ما او را نمی‏‏بیند اما او چشم‌ها را می‏بیند و از همه آگاه است.