داستان هدهد و سلیمان از قصه‏هاى معروف است، مأخذ آن را مى‏توانید در مآخذ قصص و تمثیلات مثنوى، ملاحظه فرمایید. این قصه در مرزبان نامه نیز ذکر شده است و بى‏شک مولانا در نظم این داستان بدان کتاب نظر داشته است، ذکر قصه‏ى آدم بلا فاصله بعد ازین داستان در هر دو کتاب، موید این نظر تواند بود.[1]

صنعت: دراینجا همان هنر وفن مراداست.

باشم اوج بر: یعنی بر اوج باشم، هنگامی که در اوج هستم .

 ( 1223) القصه نوبت به هدهد رسید که هنر خود را بیان کند. ( 1224) او گفت اى پادشاه من فقط یک هنر بزرگ خود را بعرض مى‏رسانم سلیمان فرمود بگو البته سخن بهتر است که مختصر باشد. ( 1225) آن هنر تو کدام است بگو هدهد گفت من آن گاه که در پرواز خود اوج مى‏گیرم.( 1226) با چشم یقین بزمین نگریسته آب را در قعر زمین مى‏بینم‏.( 1227) مى‏بینم که آب تا کجا و در چه عمقى و چگونه آبى است و از خاک یا سنگ مى‏جوشد.( 1228) شما مرا در سفر همراه لشکریان خود ببرید.( 1229) سلیمان گفت با ما همراه شو و در بیابانهاى بى‏آب. جلو بیفت تا آب براى ما پیدا کنى. (1230) براى اینکه براى لشکریان آب تهیه کنى سقائى قشون بعهده تو خواهد بود. () تو همیشه شب و روز باید همراه ما باشى تا لشکریان از عطش بزحمت نیفتند.() بعد از این صحبت هدهد همراه سلیمان شد براى اینکه از محل آب آگاه بود.

طعنهْ زاغ در دعوی هدهد

کژ گفت: یعنی به گزاف گفتن، ناروا.

خاصه خود: یعنی ویژگی خود را بیان کردن، امتیاز خود را گفتن.

چون گرفتار آمدى: یعنی چرا وچگونه گرفتار دام صیاد می شود.

دُرد: آنچه در ته خُم می نشیند .

کز تو در اول قدح: یعنی اولین قدحی که از خم شراب بر می دارند باید صاف باشد زیرا دُرد در ته خُم می نشیند، به همین دلیل در مورد کاری که از آغاز خراب ومخالف انتظار باشد، این مثل را به کار می برند .

 ( 1231) زاغ سخنان هدهد را که شنید حسد بر او غلبه کرده گفت اى پادشاه هدهد سخن بگزاف گفت‏. ( 1232) در پیش شاه لاف زدن آن هم دروغ و غیر ممکن خارج از ادب است‏. ( 1233) اگر هدهد چنین نظرى و همچون دیدى داشت چرا دام را در زیر مشتى خاک نمى‏دید. ( 1234) اگر سخن او راست بود کى گرفتار دام مى‏شد و در قفس محبوس مى‏گردید.( 1235) سلیمان رو به هدهد نموده گفت آیا شایسته است که اولین قدح و پیمانه تو درد آلود باشد.( 1236) تو دوغ خورده و دعوى مستى مى‏کنى؟ پیش من لاف مى‏زنى آن هم لاف دروغ؟