برگشت ظلم، بظالم

در سرش آینده بود: یعنی بر سرش می آمد، به خودش برمی گشت ناظر است بدین روایت: «من حفر لأخیهِ حفره وقع فیها»[1] و در مثل پارسى مى‏گویند: چاه کن همیشه در چاه است، بد مکن که بد افتى، چه مکن که خود افتى.

 چاه مظلم : چاه هول انگیز، ظاهرا برگرفته است از مضمون حدیث ذیل: «اتقوا الظلم فان الظلم ظلمات یوم القیامة ...»[2]

بدتر را بتر: یعنی عدل حکم می کند که کار بدتر جزای بدتری هم داشته باشد. این سخن برگرفته است از مفاد آیه‏ى شریفه: وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها [3]

ازجاه، ظلمی می کُنی:یعنی وقتی که به جاه ومقامی می رسی ستمگر می شوی

خصم: جدل کننده، هر یک از طرفین دعوى (مدعى، منکر)، مدعى.

خصمی: (با یاء مصدری) یعنی کسنه کشی وانتقام جویی.

بی خصمی مدان: یعنی تصور نکن که آنها همیشه زور راتحمل می کنند وبه انتقام برنمی خیزند.

 نُبى: قرآن کریم. به احتمال قوى این کلمه تبدیل لفظ (نوى) است بمعنى نو آیین و تازه،در تایید آن مى‏توان این لفظ را ترجمه‏ى (محدث) فرض کرد که در قرآن کریم آمده است:« ما یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلاَّ اِسْتَمَعُوهُ وَ هُمْ یَلْعَبُونَ».[4] که آن را به قرآن تفسیر کرده‏اند.[5] ممکن است نیز این لفظ از تعبیرات معتزله سرچشمه گرفته باشد که کلام اللَّه را حادث مى‏دانسته‏اند.

 إِذا جاءَ نَصْرُ اَللَّهِ: از قرآن کریم است.[6] (هنگامی که یاری پروردگار وگشایش فرا رسد) .معنی کلام مولانا این است که ضعیفان هم می توانند انتقام بگیرند به شرط آن که خدا آنها را یاری کند.نظیر قصهْ ابرهه

طیرا ابابیلت: یعنی پرندگان متفرق یا دسته های مرغان،برگرفته شده از آیه‏ى ى شریفه: وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابِیلَ [7] و اشاره است بقصه‏ى اصحاب فیل که پیش از بعثت حضرت رسول (ص) روى داده است.وابرهه که می خواست کعبه را با حملهْ پیلان خود ویران کند وپروردگار پرندگانی را به جنگ فرستاد که بر سپاهیان ابرهه سنگ باریدند وهلاکشان کردند.

 ( 1319) بچاهى افتاد که ظلم برایش کنده بود البته ظلم او بسرش آمدنى بود.( 1320) آرى ظلم ظالمان بچاه مظلم تبدیل خواهد شد و تمام دانایان این مطلب را تأیید کرده و گفته‏اند. ( 1321) هر کس ظالمتر باشد چاهش عمیقتر و تاریکتر است و عین عدالت است که جزاى بدتر بدتر باشد.( 1322) اى کسى که از ظلم چاه مى‏کنى این کار تو دامیست که براى خود درست مى‏کنى.() اگر بمردمان ضعیف ظلم مى‏کنى بدان که در قعر چاه عمیقى هستى. ( 1323) چون کرم پیله بدور دام متن بدان که این چاه را براى خودت مى‏کنى پس اقلا باندازه بکن. ( 1324) اگر بضعیفان دشمنى نمى‏کنى چون حضرت رسول ص که سوره فتح برایش نازل شد بشارت فتح و ظفر و یارى خداوند بتو مى‏رسد. ( 1325) و اگر چون اصحاب فیل بوده براى خرابى و ظلم پیش مى‏روى منتظر باش مرغ ابابیل براى هلاک تو همى‏رسد.