ظلمات: جمع ظلمت بمعنى تاریکى، مجازا، سیاهى دل و دورى از معرفت. 

بی باکی : یعنی برشرمی وگستاخی

ابر بَرناید پی منع زکات : برگرفته است از مضمون حدیث: خمس بخمس، ما نقض قوم العهد الا سلط علیهم عدوهم و ما حکموا بغیر ما انزل اللَّه الا فشا فیهم الفقر و لا ظهرت فیهم الفاحشه الا فشا فیهم الموت و لا طففوا المکیال الا منعوا النبات و اخذوا بالسنین و لا منعوا الزکاه الا حبس عنهم القطر.[9]

   ( 88) بلى این طور است چون مردم زکات ندهند ابر به آسمان صعود نمى‏کند و چون زنا رایج شود و باطراف جهان سرایت مى‏کند.( 89) هر چه از رنج و غم و تاریکى بتو روى آورد از گستاخى و بى‏باکى و بى‏ادبى تو است‏.( 90) هر کس که در راه دوست بى‏باکى بخرج دهد او راه زن مردان و نامرد هم او است.

با توجه به مطلب پیشین، سخن مولانا این است که بر آمدن ابر و باریدن باران مایه افزایش نعمت است، ولی نباید ما را از کمک به نیازمندان باز دارد. سپس اگر ما از روی فزون‌خواهی و حرص، زکات ندهیم باران حق فرو نمی‏‏ریزد؛ هم‌چنان‌که اگر مرتکب زنا شویم در همه‌جا بیماری شیوع می‌یابد.

استاد فروزانفر در احادیث مثنوی به دو حدیث اشاره می‏کند که هر دو دربارهْ این مطلب است که اگر مؤمنان زکات مال خود را ندهند، خداوند باران را از آنها دریغ خواهد کرد. در حدیث دوم به این نکته هم بر می‏خوریم که فحشا و زنا سبب شیوع بیماری‌های مرگ‌آور می‌شود.

به عقیده مولانا ،معیار مردى و بلوغ انسان، قدرت بر اجراى شهوت و داشتن وسایل آن نیست، بلکه مرد کسى است که از سر شهوت و حرص برخیزد و بکمال انسانى رسیده باشد و بالغ آن که مست حقیقت است نه مست شهوت[10]. پس هر که در طریقت و سلوک الى اللَّه ادب خدمت و یا ادب حضرت را که حفظ حدود میان سالک و حق است نگاه نمى‏دارد ناقص و بتعبیر مولانا نامرد است و مریدان را گمراه مى‏دارد و تصرف در امرى مى‏کند که در خور او نیست و بدین جهت دزد روز و راه زن را ماند که در مال غیر تصرف مى‏کند .