در معنی آن که:« مَن ارادَ اَن یَجلسَ مَع َالله فَلیَجلس مَع اَهل ِالتّصوُّف»

فوائد صحبت و همنشینى با مرد کامل، ناقص در اثر صحبت بوجود کامل پیوسته مى‏گردد،

 در عنوان این قسمت، مولانا سخن یکی از صوفیه را آورده است که محل استناد بسیاری از سخنوران این مکتب است وگویندهْ آن شناخته نیست، و مولانا ترجمه این عبارت را در بیت 2168 دفتر دوم چنین می آورد:

هرکه خواهد همنشینی خدا       تا نشیند در حضور اولیاء

واله: شیفته وعاشق

بوالبشر یا ابوالبشر: کنیهْ حضرت آدم است.ودر این جا به معنی انسان به کار رفته.

مزرع: زمینى که در آن تخم کارند، کشت زار، مزرعه.

کشت: مخفف کاشت بمعنى چیزى که کاشته باشند.

سنگ سرمه: سنگى سیاه و براق و زود شکن که بعضى از آن مایل برنگ بنفش است و بهترین آن، اصفهانى است، در مکه و مصر نیز هست، بگفته‏ى ابن سینا جوهر سرب میت است. این سنگ را مى‏سایند و از آن سرمه مى‏سازند و در چشم مى‏کشند و آن را «سرمه سنگ» مى‏نامند. مقابل: جواهر سرمه و انواع دیگر آن.

 زنده: کسی است که واصل به حق است وبه کمال رسیده واز جاودانگی حق زندگی جاودان دارد.

مرده:زندگان این جهان اند که چون به حق نپیوسته اند زندگی حقیقی از انها گریخته است.

( 1540) او با همین یکى دو جام از خود بى‏خود شده پیام قیصر و رسالت او را فراموش کرد. ( 1541) فرستاده قیصر نزد عمر رسید او که بنده قیصر بود اکنون شاه شده و در قدرت و عظمت خداوندى واله و متحیر گردید. ( 1542) آرى سیل که بدریا رسد دریا شده و دانه باران که بمزرعه افتاد تبدیل بکشت مى‏گردد.( 1543) نان وقتى به آدم پیوست با اینکه مرده و جماد بود زنده و با هوش گردید.( 1544) موم و هیزم وقتى فداى آتش شود ذات تاریکش روشن و نورانى مى‏گردد.( 1545) سنگ سرمه وقتى که در دیده‏گان جا گرفت بینایى شده و بدیدبانى پرداخت.( 1546) خوشا بحال مردى که از خود رهایى یافته و بوجود زنده‏اى بپیوندد.( 1547) و واى بحال آن زنده‏اى که با مرده نشیند که زندگى از وى رخت بر بسته بمیرد.

این ابیات در شرح تاثیر صحبت و همنشینى با ولى کامل است که در نتیجه‏ى آن، بتدریج صفات مذموم و پستى گراى سالک، بصفات نیک و بلند مبدل مى‏شود و باطن و ضمیر او بدرون و باطن پاک و روشن بین شیخ اتصال مى‏یابد، این حالت را مولانا به مثالى از سیل درد آلود محدود که در دریا، آب صافى و کبود و بى‏کران مى‏شود و احکام او تفاوت پیدا مى‏کند و از نان که جمادى بى‏خبر است و در وجود انسان پذیراى حس و ادراک است بیان مى‏فرماید. نمونه‏ى دیگر موم و هیزم است که این هر دو فروغ و روشنایى ندارند و از پیوستگى آتش، شعله‏هاى تابناک و روشن گر، بر مى‏افروزند و یا سنگ سرمه که سیاه و قیر گون است و چون از آن سرمه سازند مایه‏ى قوت بصر و نیروى چشم است. آن گاه حالت کسى را که با مردم نادان و کور باطن و مرده دل مى‏نشیند بدین گونه اتصال که با ولى کامل روى مى‏دهد مقایسه مى‏کند که نتیجه‏ى آن، دورى از صفات انسانى و احکام زندگانى حقیقى است ولى این نکته را به اجمال مى‏گذارد.

          اى ز خیال‏هاى تو گشته خیال، عاشقان             خیل خیال این بود تا چه بود جمال تو

            وصل کنى درخت را، حالت او بدل شود             چون نشود مها بدل، جان و دل از وصال تو

دیوان، ب 22763، 22764

چکیدهْ محتوای این ابیات این است که سالک الی الله ، با هدایت وراهنمایی پیر راهدان می تواند خود به این مقام نائل شود.البته مولانا در موارد بسیاری این توفیق را مشروط بدآن می شمارد که در خود سالک نیز مناسبت وجنسیت این رشد وکمال باید باشد.