سفر را ساز کرد: یعنی وقتی سفر را آغاز کرد، عازم سفرشد.    

مرادى خواست کرد : یعنی هرکسی خواسته هایش را بیان کرد.  

جمله را: یعنی به همه.

 آن نیک مرد : یعنی بازرگان 

ارمغان: یعنی هدیه            

اشتیاق دیدار حق

داد خواست: خواهش کرد که به فریاد برسید.

ارشاد: راهنمایی و تعلیمات مرشد به سالک در چگونگی رهایی از علایق این جهانی و رفع وابستگی‌ها برای ادراک حقایق و شناخت اسرار غیب است.

مِهان: یعنی ای بزرگان ، نشانهْ احترام به طوطیان دیگر است وهم نشانهْ آن که این طوطی به دلیل محبوس بودن خود را خوار می بیند

صبوح : نوشیدن می‏ در بامدادان.

حریف بت موزون: کسی که به معشوق رسیده است.

موزون: سنجیده، مجازا داراى تناسب اندام یا حرکات متناسب

من قدح‏ها می‏خورم از خون خود :طوطی محبوس در هجران به طوطیان هند می‏گوید: شما با معشوق خود هم‌نشین هستید، اما من در اندوه هجرانم، چنان‌که گویی به جای شراب، خونم در جام ریخته‌اند.

بدهی داد من : به فریاد من برسید و برای من کاری کنید که من نیز راه پیوستن به معشوق را بیابم.

فتاده خاک بیز: فرد نیازمند و اسیر در دست خاک و گرفتار امور مادی این جهانی است.

یکی از تعلیمات عارفانه مولانا، مسئله چشیدن درد فراق و اشتیاق مردِ راه خدا و سالک حریم قدس الهی است. در داستان طوطی و بازرگان، طوطی در حقیقت انسانی است که از خواسته‌ و جلوه خویشتن گذشته و پای بر آرزوهای نفسانی نهاده و به درد فراق مبتلا گشته است. سخن از عشق آسمانی است که مولانا از زبان طوطی بیان می‏کند و به طوطیان هندوستان پیام می‏رساند و از پرده‌نشینان حریم قدس، رهِ چاره می‏طلبد.